15. อาหารปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา

[15] เกวลาย โอชาย อชฺโฌหรณสฺส อภาวา ‘‘อสิตปีตาทิวตฺถูหิ สห อชฺโฌหริโตวา’’ติ วุตฺตํฯ ขาทนียโภชนียปฺปเภเท อสิเต ตาว กพฬีการตา โหตุ, ปาตพฺพาทิเก ปน กถนฺติ อาห ‘‘ปาตพฺพ…เป.… โหนฺตี’’ติฯ เยภุยฺยวเสน วา เอวํ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ

อนุปาลโกติ อุปตฺถมฺภโกฯ จิตฺตสมุฏฺฐานสฺส กายสฺส อาหารปจฺจยภาโว กพฬีการาหารสฺส วิจาเรตฺวา คเหตพฺโพฯ กสฺมาติ เจ? เอตฺถ การณมาห ‘‘น หี’’ติอาทินาฯ สติ หิ ปจฺจยภาเว ‘‘จิตฺตสมุฏฺฐาโน กพฬีการาหาโร จิตฺตสมุฏฺฐานสฺส กายสฺส อาหารปจฺจเยน ปจฺจโย’’ติอาทิ วตฺตพฺพํ สิยา, น ปน วุตฺตํ, โนจิตฺตสมุฏฺฐานสฺส ปน วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘ติวิโธปิ…เป.… วุตฺโต’’ติฯ

อาหารปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

16. อินฺทฺริยปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา

[16] ‘‘มิสฺสกตฺตา’’ติ อิทํ อินฺทฺริยตาย รูปารูปชีวิตินฺทฺริยานํ เอกชฺฌํ กตฺวา เทสิตตํ สนฺธาย วุตฺตํ, ตสฺมา มิสฺสกตฺตาติ รูปชีวิตินฺทฺริยมิสฺสกตฺตาติ อตฺโถฯ ชีวิตินฺทฺริยนฺติ อรูปชีวิตินฺทฺริยํฯ น สพฺเพน สพฺพํ วชฺชิตพฺพนฺติ ยถา ปญฺหาปุจฺฉเก อรูปชีวิตินฺทฺริยํ มิสฺสกตฺตา น คหิตํ, น เอวมิธ อรูปชีวิตินฺทฺริยํ อคฺคหิตนฺติ อตฺโถฯ

อรูปานํ จกฺขุวิญฺญาณาทีนํ ปจฺจยนฺตราเปกฺขานิ อาวชฺชนารมฺมณาทิอญฺญปจฺจยสาเปกฺขานิ อินฺทฺริยปจฺจยา สิยุํ จกฺขาทีนํ รูปารูปานํ อญฺญมญฺญํ กทาจิปิ อวินิพฺภุตฺตภาวสฺส อภาวโต, ปจฺจยนฺตรสโมธานาเปกฺขตาย จฯ โย ปน นิรเปกฺโขติ ยถา จกฺขาทีนิ ปจฺจยนฺตเรสุ สาเปกฺขานิ, เอวํ สาเปกฺโข อหุตฺวา โย ตตฺถ นิรเปกฺโข อินฺทฺริยปจฺจโย โหติ อวินิพฺภุตฺตธมฺมานํ ยถา ทุวิธมฺปิ ชีวิตินฺทฺริยํ, โส อตฺตโน…เป.… นตฺถีติ โยชนาฯ อวินิพฺภุตฺตานํ เตสมฺปิ ลิงฺคาทีนํ สิยุํ วินิพฺภุตฺตานํ ปจฺจยุปฺปนฺนานํ อินฺทฺริยปจฺจยตาภาวสฺส อทิฏฺฐตฺตาฯ