10. ปุเรชาตปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา

[10] ทสฺสิตเมว นยทสฺสนวเสนาติ โยชนาฯ ยทิ ทสฺสิตเมว, กสฺมา วุตฺตํ ‘‘สาวเสสวเสน เทสนา กตา’’ติ อาห ‘‘สรูเปน อทสฺสิตตฺตา’’ติฯ ‘‘ยํ ยํ ธมฺมํ ปุเรชาตํ อารพฺภ เย เย ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา, เต เต ธมฺมา เตสํ เตสํ ธมฺมานํ ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย’’ติ เอวํ สรูเปน ปาฬิยํ อทสฺสิตตฺตาฯ อิทฺธิวิธาภิญฺญาย จาติ จ-สทฺเทน จุตูปปาตญาณสฺสปิ สงฺคโห ทฏฺฐพฺโพฯ ตสฺสปิ หิ รูปธมฺมารมฺมณกาเล อฏฺฐารสสุ ยํ กิญฺจิ อารมฺมณปุเรชาตํ โหติ ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมณตฺตาฯ ‘‘จวมาเน อุปปชฺชมาเน’’ติ หิ วุตฺตํฯ ทิพฺพจกฺขุทิพฺพโสตญาเณสุ จ วตฺตพฺพเมว นตฺถิฯ

อิตรสฺสปิ อภาวาติ อารมฺมณปุเรชาตสฺสปิ อภาวา อคฺคหณํ ปฏิสนฺธิภาวิโนติ โยชนาฯ สติปิ กสฺสจิ ปฏิสนฺธิภาวิโน อารมฺมณปุเรชาเต วิภูตํ ปน กตฺวา อารมฺมณกรณาภาวโต อวิชฺชมานสทิสนฺติ กตฺวา วุตฺตํ ‘‘อิตรสฺสปิ อภาวา’’ติฯ เตเนวาห ‘‘ปฏิสนฺธิยา วิย อปริพฺยตฺตสฺส อารมฺมณสฺส อารมฺมณมตฺตภาวโต’’ติฯ สนฺตีรณภาวิโน มโนวิญฺญาณธาตุยาปิ เอกนฺเตเนว ปุเรชาตปจฺจโย รูปาทีนิ ปญฺจารมฺมณานีติ โยชนาฯ เอตฺถ จ ‘‘มโนธาตูนญฺจา’’ติอาทิ ‘‘ตทารมฺมณภาวิโน’’ติ ปทสฺส ปุรโต วตฺตพฺโพ, อุปฺปฏิปาฏิยา ลิขิตํฯ

ปุเรชาตปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

11. ปจฺฉาชาตปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา

[11] นิรวเสสทสฺสิตปุเรชาตทสฺสนวเสนาติ ‘‘จตุสมุฏฺฐานิกติสมุฏฺฐานิกรูปกายสฺสา’’ติ เอวํ นิรวเสสโต ทสฺสิตสฺส ปุเรชาตสฺส ปจฺจยุปฺปนฺนสฺส ทสฺสนวเสนฯ ปจฺจยา หิ อิธ กามาวจรรูปาวจรวิปากา, เตสุ กามาวจรวิปาโก จ จตุสมุฏฺฐานิกรูปกายสฺส ปจฺจโย, น อิตโรฯ เตเนวาห ‘‘รูปาวจรวิปาโก ปน อาหารสมุฏฺฐานสฺส น โหตี’’ติ, ตสฺมา ‘‘ตสฺเสวา’’ติ วุตฺเตปิ ยถารหมตฺโถ เวทิตพฺโพฯ

ปจฺฉาชาตปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

12. อาเสวนปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา

[12] ปกาเรหิ คุณิตํ ปคุณํ, พหุกฺขตฺตุํ ปวตฺติยา ภาวิตนฺติ อตฺโถฯ อติสเยน ปคุณํ ปคุณตรํ, ตโตเยว พลวตรํฯ ตสฺส ภาโว, เตน ปคุณตรพลวตรภาเวน วิสิฏฺฐํ วิเสสปฺปตฺตํฯ สฺวายํ วิเสโส วิปาเก นตฺถีติ อาห ‘‘เอเตน วิปากาพฺยากตโต วิเสเสตี’’ติฯ

อาเสวนปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

13. กมฺมปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา

[13] เอวํสภาวาติ กมฺมปจฺจเยน อุปการกสภาวาฯ สมตฺถตาติ อานุภาโวฯ ตสฺสาติ วิปากกฺขนฺธกฏตฺตารูปสงฺขาตสฺส ผลสฺสฯ กมฺมปจฺจยภาโว วุตฺโตติ กมฺมปจฺจเยน ปจฺจยภาโว วุตฺโตฯ เอกโวกาเร รูปมฺปีติ เอกโวกาเรปิ รูปํ น ชเนติ, ปเคว จตุโวกาเรติ อตฺโถฯ

กมฺมปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

14. วิปากปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา

[14] ยถา หิ รูปภเว สญฺญีนํ ตํนิพฺพตฺติตปุญฺญาภิสงฺขาเรเนว รูปุปฺปตฺติ, เอวํ อสญฺญีนมฺปีติ ตตฺถ กามาวจรกมฺมุนา ยถา วิปากานุรูปานํ ปจฺจโย โหนฺโต เกสญฺจิเยว โหติ, น สพฺเพสํ, กตฺถจิเยว โหติ, น สพฺพตฺถ, น เอวํ วิปากานนฺติ อาห ‘‘เอกนฺเตนา’’ติฯ เตสํ วเสนาติ เตสํ วิปากปจฺจยลาภีนํ วิปากกฺขนฺธานํ วเสนฯ น หีติอาทินา ‘‘เอกนฺเตนา’’ติ วุตฺตมตฺถํ พฺยติเรกโต วิภาเวติฯ ภูมิทฺวยวิปาโกติ กามาวจรรูปาวจรวิปาโก อารุปฺเป รูปสฺส น หิ ปจฺจโยติ โยชนาฯ

วิปากปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ