อุทฺเทสวารวณฺณนา

[1-16] ยถา มูลยมเก กุสลาทิธมฺมา เทสิตาติ กุสลากุสลาพฺยากตา ธมฺมา กุสลกุสลมูลาทิวิภาคโต มูลยมเก ยมกวเสน ยถา เทสิตาฯ อญฺญถาติ กุสลกุสลมูลาทิวิภาคโต อญฺญถา, ขนฺธาทิวเสนาติ อตฺโถฯ

อุทฺเทสวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. ปวตฺติวารวณฺณนา

[33-34] ตํ ปน กมฺมสมุฏฺฐานาทิรูปํ อคฺคเหตฺวาฯ เกจีติ ธมฺมสิริตฺเถรํ สนฺธายาหฯ โส หิ ‘‘จิตฺตสมุฏฺฐานรูปวเสน วุตฺต’’นฺติ อฏฺฐกถํ อาหริตฺวา ‘‘อิมสฺมิํ ปญฺเห กมฺมสมุฏฺฐานาทิรูปญฺจ ลพฺภตี’’ติ อโวจฯ ตถา จ วตฺวา ปฏิโลมปาฬิํ ทสฺเสตฺวา ‘‘จิตฺตสมุฏฺฐานรูปเมว อิธาธิปฺเปตํฯ กมฺมสมุฏฺฐานาทิรูเป น วิธานํ, นาปิ ปฏิเสโธ’’ติ อาหฯ ตถาติ ยถา วุตฺตปฺปกาเร ปาเฐ จิตฺตสมุฏฺฐานรูปเมว อธิปฺเปตํ, ตถา เอตฺถาปีติ อตฺโถฯ โนติ วุตฺตนฺติ วทนฺตีติ สมฺพนฺโธฯ ตํ ปเนตนฺติ ยถา อุทฺธฏสฺส ปาฐสฺส อตฺถวจนํ, เอวํ น สกฺกา วตฺตุํฯ กสฺมาติ อาห ‘‘จิตฺตสฺส ภงฺคกฺขเณ…เป.… ปฏิเสธสิทฺธิโต’’ติฯ สฺวายํ ปฏิเสโธ เหฏฺฐา ทสฺสิโตเยวาติ อธิปฺปาโยฯ

เย จ วทนฺตีติ เอตฺถ เย จาติ วชิรพุทฺธิตฺเถรํ สนฺธายาหฯ โส หิ ‘‘โสตาปตฺติมคฺคกฺขเณ’’ติอาทินา ปฏิสมฺภิทามคฺคปาฬิํ อาหริตฺวา ‘‘ยถา ตตฺถ สติปิ กมฺมชาทิรูเป ฐเปตฺวา จิตฺตสมุฏฺฐานรูปนฺติ จิตฺตปฏิพทฺธตฺตา จิตฺตชรูปเมว ฐเปตพฺพภาเวน อุทฺธฏํ, เอวมิธาปิ จิตฺตชรูปเมว กถิต’’นฺติ วทติฯ ตญฺจ เนสํ วจนํ ตถา น โหติ, ยถา เตหิ อุทาหฏํ, วิสโมยํ อุปญฺญาโสติ อตฺโถฯ ยถา จ ตํ ตถา น โหติ, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘เยสญฺหี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ เตสนฺติ กมฺมชาทีนํฯ ตสฺสาติ มคฺคสฺสฯ เตติ อพฺยากตา, เย อุปฺปาทนิโรธวนฺโตฯ อวิชฺชมาเนสุ จ อุปฺปาทนิโรเธสุ นิพฺพานสฺส วิยฯ