ยทิ ปรมตฺถํ คเหตฺวา โวหรติ, อถ กสฺมา เวทนาทิเก เอว ปฏิกฺขิปตีติ? ติฏฺฐเตสา อนวฏฺฐิตตกฺกานํ อปฺปหีนสมฺโมหวิปลฺลาสานํ วาทวีมํสา, เอวํ อตฺเถว นิรยปาลาติ นิฏฺฐเมตฺถ คนฺตพฺพํฯ สติ จ เนสํ สพฺภาเว, อสติปิ พาหิเร วิสเย นรเก วิย เทสาทินิยโม โหตีติ วาโท น สิชฺฌติ เอวาติ ทฏฺฐพฺพํฯ

นิรยปาลกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. ติรจฺฉานกถาวณฺณนา

[869-871] ตสฺสาติ เอราวณนามกสฺส เทวปุตฺตสฺสฯ ตหิํ กีฬนกาเล หตฺถิวณฺเณน วิกุพฺพนํ สนฺธาย ‘‘หตฺถินาคสฺสา’’ติ วุตฺตํฯ ทิพฺพยานสฺสาติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ น หิ เอกนฺตสุขปฺปจฺจยฏฺฐาเน สคฺเค ทุกฺขาธิฏฺฐานสฺส อกุสลกมฺมสมุฏฺฐานสฺส อตฺตภาวสฺส สมฺภโว ยุตฺโตฯ เตนาห ‘‘น ติรจฺฉานคตสฺสา’’ติฯ

ติรจฺฉานกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. ญาณกถาวณฺณนา

[876-877] ‘‘ทฺวาทสวตฺถุกํ ญาณํ โลกุตฺตร’’นฺติ เอตฺถ ทฺวาทสวตฺถุกสฺส ญาณสฺส โลกุตฺตรตา ปติฏฺฐาปียตีติ ทสฺเสนฺโต ปฐมวิกปฺปํ วตฺวา ปุน โลกุตฺตรญาณสฺส ทฺวาทสวตฺถุกตา ปติฏฺฐาปียตีติ ทสฺเสตุํ ‘‘ตํ วา…เป.… อตฺโถ’’ติ อาหฯ ปริญฺเญยฺยนฺติ เอตฺถ อิติ-สทฺโท อาทิอตฺโถ, ปการตฺโถ วาฯ เตน ‘‘ปหาตพฺพ’’นฺติ เอวมาทิํ สงฺคณฺหาติฯ ปริญฺญาตนฺติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ ‘‘ปริญฺเญยฺยํ ปริญฺญาต’’นฺติอาทินา ปริชานนาทิกิริยาย นิพฺพตฺเตตพฺพตา นิพฺพตฺติตตา จ ทสฺสิตา, น นิพฺพตฺติยมานตาติฯ เยน ปน สา โหติ, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘สจฺจญาณํ ปนา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ สจฺจญาณนฺติ ทุกฺขาทิสจฺจสภาวาวโพธกํ ญาณํ, ยํ สนฺธาย ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ มคฺคกฺขเณปีติ อปิ-สทฺเทน ตโต ปุพฺพาปรภาเคปีติ ทฏฺฐพฺพํฯ ปริชานนาทิกิจฺจสาธนวเสน โหติ อสมฺโมหโต วิสยโต จาติ อธิปฺปาโยฯ

ญาณกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

วีสติมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

จตุตฺโถ ปณฺณาสโก สมตฺโตฯ

21. เอกวีสติมวคฺโค

1. สาสนกถาวณฺณนา

[878] สมุทายาติ ‘‘สาสนํ นวํ กต’’นฺติอาทินา ปุจฺฉาวเสน ปวตฺตา วจนสมุทายาฯ เอกเทสานนฺติ ตทวยวานํฯ ‘‘ตีสุปิ ปุจฺฉาสู’’ติ เอวํ อธิกรณภาเวน วุตฺตาฯ

สาสนกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. อิทฺธิกถาวณฺณนา

[883-884] อธิปฺปายวเสนาติ ตถา ตถา อธิมุจฺจนาธิปฺปายวเสนฯ

อิทฺธิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ