7. ฌานนฺตริกกถาวณฺณนา
[817-819] น ปฐมชฺฌานํ วิตกฺกาภาวโต, นาปิ ทุติยชฺฌานํ วิจารสพฺภาวโตติ ฌานเมตํ น โหตีติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ปฐมชฺฌานาทีสุ อญฺญตรภาวาภาวโต น ฌาน’’นฺติฯ
ฌานนฺตริกกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
9. จกฺขุนารูปํปสฺสตีติกถาวณฺณนา
[826-827] ‘‘จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา’’ติ อิมินา จกฺขุวิญฺญาเณน ปฏิชานนสฺส อคฺคหเณ อรุจิํ สูเจนฺโต อาห ‘‘มโนวิญฺญาณปฏิชานนํ กิร สนฺธายา’’ติฯ เตเนวาห ‘‘มโนวิญฺญาณปฏิชานนํ ปนา’’ติอาทิฯ ตสฺมาติ มโนวิญฺญาณปฏิชานนสฺเสว อธิปฺเปตตฺตาติ อตฺโถฯ เอวํ สนฺเตติ ยทิ รูเปน รูปํ ปฏิวิชานาติ, รูปํ ปฏิวิชานนฺตมฺปิ มโนวิญฺญาณํ รูปวิชานนํ โหติ, น รูปทสฺสนนฺติ อาห ‘‘มโนวิญฺญาณปฏิชานนํ ปน รูปทสฺสนํ กถํ โหตี’’ติฯ
จกฺขุนารูปํปสฺสตีติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
อฏฺฐารสมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
19. เอกูนวีสติมวคฺโค
1. กิเลสปชหนกถาวณฺณนา
[828-831] เต ปนาติ เย อริยมคฺเคน ปหีนา กิเลสา, เต ปนฯ กามญฺเจตฺถ มคฺเคน ปหาตพฺพกิเลสา มคฺคภาวนาย อสติ อุปฺปชฺชนารหา ขณตฺตยํ น อาคตาติ จ อนาคตา นาม สิยุํ, ยสฺมา ปน เต น อุปฺปชฺชิสฺสนฺติ, ตสฺมา ตถา น วุจฺจนฺตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ เตเนวาห ‘‘นาปิ ภวิสฺสนฺตี’’ติฯ
กิเลสปชหนกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
2. สุญฺญตกถาวณฺณนา
[832] เยน อวสวตฺตนฏฺเฐน ปรปริกปฺปิโต นตฺถิ เอเตสํ อตฺตโน วิสยนฺติ อนตฺตาติ วุจฺจนฺติ สภาวธมฺมา, สฺวายํ อนตฺตตาติ อาห ‘‘อวสวตฺตนากาโร อนตฺตตา’’ติฯ สา ปนายํ ยสฺมา อตฺถโต อสารกตาว โหติ, ตสฺมา ตเทกเทเสน ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘อตฺถโต ชรามรณเมวา’’ติ อาหฯ เอวํ สติ ลกฺขณสงฺกโร สิยา, เตสํ ปนิทํ อธิปฺปายกิตฺตนนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ อรูปธมฺมานํ อวสวตฺตนาการตาย เอว หิ อนตฺตลกฺขณสฺส สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนตาฯ
สุญฺญตกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
3. สามญฺญผลกถาวณฺณนา
[835-836] ปตฺติธมฺมนฺติ เหฏฺฐา วุตฺตํ สมนฺนาคมมาหฯ
สามญฺญผลกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
5. ตถตากถาวณฺณนา
[841-843] รูปาทีนํ สภาวตาติ เอเตน รูปาทโย เอว สภาวตาติ อิมมตฺถํ ปฏิกฺขิปติ ฯ ยโต ตํ ปรวาที รูปาทีสุ อปริยาปนฺนํ อิจฺฉติฯ เตนาห ‘‘ภาวํ เหส ตถตาติ วทติ, น ภาวโยค’’นฺติฯ ตตฺถ ภาวนฺติ ธมฺมมตฺตํ, ปกตีติ อตฺโถ ‘‘ชาติธมฺม’’นฺติอาทีสุ วิยฯ รูปาทีนญฺหิ รุปฺปนาทิปกติ ตถา อสงฺขตาติ จ ปรวาทิโน ลทฺธิฯ เตน วุตฺตํ ‘‘น ภาวโยค’’นฺติฯ เยน หิ ภาโว สภาวธมฺโม ยุชฺชติ, เอกีภาวเมว คจฺฉติ, ตํ รุปฺปนาทิลกฺขณํ ภาวโยโคฯ ตํ ปน รูปาทิโต อนญฺญํ, ตโต เอว สงฺขตํ, อวิปรีตฏฺเฐน ปน ‘‘ตถ’’นฺติ วุจฺจติฯ
ตถตากถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
