เมนู

9. ธมฺมฏฺฐิตตากถาวณฺณนา

[627] อวิชฺชาย ยา ฐิตตาติ อวิชฺชาย สงฺขารานํ อนนฺตรปจฺจยภาเว ยา นิยตตา ธมฺมนิยามตาสงฺขาตา, ยา ฐิตสภาวตา นิปฺผนฺนา , น ธมฺมมตฺตตาฏฺฐิตตาย นิปฺผนฺนาย วเสน, อนนฺตรปจฺจยภาวสงฺขาตา ฐิตตา ปจฺจยตา โหตีติ อตฺโถฯ อญฺญมญฺญปจฺจยภาวรหิตสฺสาติ อิทํ สหชาตนิสฺสยาทิปจฺจยานํ ปฏิกฺเขปปทํ ทฏฺฐพฺพํ, น อญฺญมญฺญปจฺจยตามตฺตสฺสฯ สพฺโพ ตาทิโสติ อิมินา สมนนฺตรอนนฺตรูปนิสฺสยนตฺถิวิคตาเสวนาทิกํ สงฺคณฺหาติฯ อญฺญมญฺญปจฺจยตญฺจาติ เอตฺถาปิ วุตฺตนเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ เอตฺถ ปน ปจฺจยุปฺปนฺนสฺสปิ ปจฺจยภาวโต สงฺขารานมฺปิ วเสน โยเชตพฺพํฯ เตนาห ‘‘ตสฺสา จ อิตรา’’ติฯ

ธมฺมฏฺฐิตตากถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. อนิจฺจตากถาวณฺณนา

[628] รูปาทีนํ อนิจฺจตา รูปาทิเก สติ โหติ, อสติ น โหตีติ อิมินา ปริยาเยน ตสฺสา เตหิ สห อุปฺปาทนิโรโธ วุตฺโต, อุปฺปาทาทีสุ ตีสุ ลกฺขเณสุ อนิจฺจตาโวหาโร โหตีติ ยถา ตโย ทณฺเฑ อุปาทาย ปวตฺโต ติทณฺฑโวหาโร เตสุ สพฺเพสุ โหติ, เอวํ ชาติชรามรณธมฺโม น นิจฺโจ อนิจฺโจ, ตสฺส ชาติอาทิปกติตา อนิจฺจตาสทฺเทน วุจฺจตีติ อุปฺปาทาทีสุ ลกฺขเณสุ อนิจฺจตาโวหาโร สมฺภวตีติ วุตฺตํ ‘‘ตีสุ…เป.… โหตี’’ติฯ วิภาคานุยุญฺชนวเสนาติ ปเภทานุยุญฺชนวเสนฯ ตตฺถ ยถา ชราภงฺควเสน อนิจฺจตา ปากฏา โหติ, น ตถา ชาติวเสนาติ ปาฬิยํ ชรามรณวเสเนว อนิจฺจตาวิภาโค ทสฺสิโตติ ทฏฺฐพฺพํฯ

อนิจฺจตากถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

เอกาทสมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

12. ทฺวาทสมวคฺโค

1. สํวโรกมฺมนฺติกถาวณฺณนา

[630-632] สพฺพสฺสปิ มนโส มโนทฺวารภาวโต ‘‘วิปากทฺวารนฺติ ภวงฺคมนํ วทตี’’ติ อาหฯ

สํวโรกมฺมนฺติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. กมฺมกถาวณฺณนา

[633-635] สวิปากาปิ ทสฺสิตาเยว นาม โหติ วุตฺตาวสิฏฺฐา สวิปากาติ อตฺถสิทฺธตฺตาฯ

กมฺมกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. สฬายตนกถาวณฺณนา

[638-640] มนายตเนกเทสสฺส วิปากสฺส อตฺถิตาย ‘‘อวิเสเสนา’’ติ วุตฺตํฯ

สฬายตนกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. สตฺตกฺขตฺตุปรมกถาวณฺณนา

[641-645] อสฺสาติ อิมสฺส สตฺตกฺขตฺตุปรมสฺสฯ เตนาห ‘‘สตฺตกฺขตฺตุปรมภาเว จ นิยามํ อิจฺฉสี’’ติฯ เยน อานนฺตริยกมฺเมนฯ อนฺตราติ สตฺต ภเว อนิพฺพตฺเตตฺวา เตสํ อนฺตเรเยวฯ เกจีติ อภยคิริวาสิโนฯ อปเรติ ปทการาฯ ตสฺสาติ โย สตฺตกฺขตฺตุปรโมติ วา, โกลํโกโลติ วา, เอกพีชีติ วา ภควตา ญาเณน ปริจฺฉินฺทิตฺวา พฺยากโต, ตสฺส ยถาวุตฺตปริจฺเฉทา อนฺตรา อุปริมคฺคาธิคโม นตฺถิ อวิตถเทสนตฺตาฯ ยถาปริจฺเฉทเมว ตสฺส อภิสมโย, สฺวายํ วิภาโค เตสํเยว ปุคฺคลานํ อินฺทฺริยปโรปริยตฺเตน เวทิตพฺโพ ภวนิยาเมน ตาทิสสฺส กสฺสจิ อภาวโตฯ ยสฺมา กสฺสจิ มุทุกานิปิ อินฺทฺริยานิ ปจฺจยวิเสเสน ติกฺขภาวํ อาปชฺเชยฺยุํ, ตสฺมา ตาทิสํ สนฺธาย ‘‘ภพฺโพติ วุจฺจติ, น โส อภพฺโพ นามา’’ติ จ วุตฺตํฯ ยสฺมา ปน ภควา น ตาทิสํ ‘‘สตฺตกฺขตฺตุปรโม’’ติอาทินา นิยเมตฺวา พฺยากโรติ, ตสฺมา อาห ‘‘น ปน อนฺตรา อภิสเมตุํ ภพฺพตา วุตฺตา’’ติฯ อยญฺจ นโย เอกนฺเตน อิจฺฉิตพฺโพฯ อญฺญถา ปุคฺคลสฺส สงฺกโร สิยาติ ทสฺเสนฺโต ‘‘ยทิ จา’’ติอาทิมาหฯ

สตฺตกฺขตฺตุปรมกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทฺวาทสมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

13. เตรสมวคฺโค