6. ทฺวีหิสีเลหีติกถาวณฺณนา

[587-589] อปฺปวตฺตินิโรธนฺติ อนุปฺปาทนิโรธํฯ สีลสฺส วีติกฺกโมเยว นิโรโธ สีลวีติกฺกมนิโรโธฯ นินฺนานํ ขณิกนิโรธํ สลฺลกฺเขนฺโตฯ

ทฺวีหิสีเลหีติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. สีลํอเจตสิกนฺติกถาวณฺณนา

[590-594] ฐิเตน อวินฏฺเฐนฯ อุปจเยนาติ สีลภูเตน กมฺมูปจเยนฯ ‘‘ทานํ อเจตสิก’’นฺติ กถายํ วุตฺตนเยนาติ ยถา ‘‘น วตฺตพฺพํ เจตสิโก ธมฺโม ทานนฺติ? อามนฺตาฯ ทานํ อนิฏฺฐผลนฺติ…เป.… เตน หิ เจตสิโก ธมฺโม ทาน’’นฺติ ปาฬิ ปวตฺตา, เอวํ ตทนุสาเรน ‘‘น วตฺตพฺพํ เจตสิกํ สีลนฺติ? อามนฺตาฯ สีลํ อนิฏฺฐผล’’นฺติอาทินา สีลสฺส เจตสิกภาวสาธกานิ สุตฺตปทานิ จ อาเนตฺวา ตทตฺถทสฺสนวเสน อเจตสิโก รูปาทิธมฺโม อายติํ วิปากํ เทติฯ ยทิ โส สีลํ ภเวยฺย, วินา สํวรสมาทาเนน วินา วิรติยา สีลวา นาม สิยาฯ ยสฺมา ปน สมาทานเจตนา วิรติ สํวโร สีลํ, ตสฺมา ‘‘สีลํ อิฏฺฐผลํ กนฺตผล’’นฺติอาทินา โยชนา กาตพฺพาติ อิมมตฺถํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘วุตฺตนเยนา’’ติ, วุตฺตนยานุสาเรนาติ อตฺโถฯ ยสฺมา ปน ปาฬิยํ ยถา ‘‘สีลํ อเจตสิก’’นฺติ กถา อาคตา, ตถา ‘‘ทานํ อเจตสิก’’นฺติ วิสุํ อาคตา กถา นตฺถิ, ตสฺมา ‘‘สา ปน กถา มคฺคิตพฺพา’’ติ วุตฺตํฯ

สีลํอเจตสิกนฺติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. สมาทานเหตุกถาวณฺณนา

[598-600] สมาทานเหตุกถายํ ‘‘ผสฺโส เทตี’’ติ อารภิตฺวา ยาว กณฺหสุกฺกสปฺปฏิภาคา ธมฺมา สมฺมุขีภาวํ อาคจฺฉนฺตีติ อารามโรปาทิสุตฺตาหรณญฺจาติ เอตฺตกเมว ปริโภคกถาย สทิสนฺติ อาห ‘‘สมาทาน…เป.… ทฏฺฐพฺพา’’ติฯ

สมาทานเหตุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

11. อวิญฺญตฺติทุสฺสีลฺยนฺติกถาวณฺณนา

[603-604] มหาภูตานิ อุปาทาย ปวตฺโต อญฺญจิตฺตกฺขเณปิ ลพฺภมาโน กุสลากุสลานุพนฺโธ อวิญฺญตฺตีติ อยํ วาโท ‘‘จิตฺตวิปฺปยุตฺโต อปุญฺญูปจโย’’ติ อิมินา สงฺคหิโตติ ตโต อญฺญานุพนฺธายํ ‘‘อาณตฺติยา’’ติอาทิ วุตฺตนฺติ ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘อาณตฺติยา…เป.… อธิปฺปาโย’’ติ วุตฺตํฯ ตตฺถ อาณตฺโต ยทา อาณตฺตภาเวน วิหิํสาทิกิริยํ สาเธติ, ตทา อาณตฺติยา ปาณาติปาตาทีสุ องฺคภาโว เวทิตพฺโพฯ สา ปนาณตฺติ ปาริวาสิกภาเวน วิญฺญตฺติรหิตา นาม โหตีติ ปรวาทิโน อธิปฺปาโย, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘เอกสฺมิํ ทิวเส’’ติอาทิ วุตฺตํฯ

อวิญฺญตฺติทุสฺสีลฺยนฺติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทสมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทุติโย ปณฺณาสโก สมตฺโตฯ

11. เอกาทสมวคฺโค

4. ญาณกถาวณฺณนา

[614-615] ‘‘อนฺธกา’’ติ วุตฺตา ปุพฺพเสลิยอปรเสลิยราชคิริกสิทฺธตฺถิกาปิ เยภุยฺเยน มหาสงฺฆิกา เอวาติ วุตฺตํ ‘‘ปุพฺเพ…เป.… ภเวยฺยุ’’นฺติฯ ตตฺถ อญฺเญติ วจนํ ทฺวินฺนํ กถานํ อุชุวิปจฺจนีกภาวโตฯ ปุริมกานญฺหิ จกฺขุวิญฺญาณาทิสมงฺคี ‘‘ญาณี’’ติ วุจฺจติ, อิเมสํ โส เอว ‘‘ญาณี’’ติ น วตฺตพฺโพติ วุตฺโตฯ ราควิคโม ราคสฺส สมุจฺฉินฺทนํ, ตถา อญฺญาณวิคโมฯ ยถา สมุจฺฉินฺนาวิชฺโช ‘‘ญาณี’’ติ, ปฏิปกฺขโต ‘‘อญฺญาณี’’ติ, เอวํ อสมุจฺฉินฺนาวิชฺโช ‘‘อญฺญาณี’’ติ, ปฏิปกฺขโต ‘‘ญาณี’’ติ วุตฺโตฯ อญฺญาณสฺส วิคตตฺตา โส ‘‘ญาณี’’ติ วตฺตพฺพตํ อาปชฺชติ, น ปน สตตํ สมิตํ ญาณสฺส ปวตฺตนโตติ อธิปฺปาโยฯ

ญาณกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ