เมนู

10. สํวรกถาวณฺณนา

[379] อาฏานาฏิยสุตฺเต ‘‘สนฺติ, ภิกฺขเว, ยกฺขา เยภุยฺเยน ปาณาติปาตา อปฺปฏิวิรตา’’ติ (ที. นิ. 3.276, 286) อาคตตฺตา จาตุมหาราชิกานํ สํวราสํวรสพฺภาโว อวิวาทสิทฺโธฯ ยตฺถ ปน วิวาโท, ตเมว ทสฺเสนฺเตน ตาวติํสาทโย คหิตาติ อิมมตฺถํ ทสฺเสตุํ ‘‘จาตุมหาราชิกาน’’นฺติ วุตฺตํฯ เอวํ สตีติ ยทิ ตาวติํเสสุ สํวราสํวโร นตฺถิ, เอวํ สนฺเตฯ สุราปานนฺติ เอตฺถาปิ ‘‘สุยฺยตี’’ติ ปทํ อาเนตฺวา สมฺพนฺธิตพฺพํฯ กถํ สุยฺยตีติ? วุตฺตญฺเหตํ กุมฺภชาตเก

‘‘ยํ เว ปิวิตฺวา ปุพฺพเทวา ปมตฺตา,

ติทิวา จุตา สสฺสติยา สมายา;

ตํ ตาทิสํ มชฺชมิมํ นิรตฺถํ,

ชานํ มหาราช กถํ ปิเวยฺยา’’ติฯ (ชา. 1.16.58);

ตตฺถ ปุพฺพเทวา นาม อสุราฯ เต หิ ตาวติํสานํ อุปฺปตฺติโต ปุพฺพเทวาติ ปญฺญายิํสุฯ ปมตฺตาติ สุราปาเนน ปมาทํ อาปนฺนาฯ ติทิวาติ มนุสฺสจาตุมหาราชิกโลเก อุปาทาย ตติยโลกภูตา เทวฏฺฐานา, นามเมว วา เอตํ ตสฺส เทวฏฺฐานสฺสฯ สสฺสติยาติ เกวลํ ทีฆายุกตํ สนฺธาย วทติฯ สมายา สห อตฺตโน อสุรมายาย, อสุรมนฺเตหิ สทฺธิํ จุตาติ อตฺโถฯ อฏฺฐกถายญฺจ วุตฺตํ ‘‘อาคนฺตุกเทวปุตฺตา อาคตาติ เนวาสิกา คนฺธปานํ สชฺชยิํสุฯ สกฺโก สกปริสาย สญฺญมทาสี’’ติฯ เตนาห ‘‘เตสํ สุราปานํ อสํวโร น โหตีติ วตฺตพฺพํ โหตี’’ติฯ เอตฺถ จ ตาวติํสานํ ปาตุภาวโต ปฏฺฐาย สุราปานมฺปิ ตตฺถ นาโหสิ, ปเคว ปาณาติปาตาทโยติ วิรมิตพฺพาภาวโต เอว ตาวติํสโต ปฏฺฐาย อุปริ เทวโลเกสุ สมาทานสมฺปตฺตวิรติวเสน ปุเรตพฺพา สํวรา น สนฺติ, โลกุตฺตรา ปน สนฺติเยวฯ ตถา เตหิ ปหาตพฺพา อสํวราฯ น หิ อปฺปหีนานุสยานํ มคฺควชฺฌา กิเลสา น สนฺตีติฯ

สํวรกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ตติยวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. จตุตฺถวคฺโค

1. คิหิสฺส อรหาติกถาวณฺณนา

[387] คิหิฉนฺทราคสมฺปยุตฺตตายาติ คิหิภาเว กามโภคิภาเว ฉนฺทราคสหิตตายฯ

คิหิสฺส อรหาติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. สมนฺนาคตกถาวณฺณนา

[393] ปตฺตินฺติ อธิคโมฯ อธิคโม นาม สมนฺนาคโม โหตีติ ปาฬิยํ จตูหิ ผสฺสาทีหิ สมนฺนาคโม โจทิโตติ ทฏฺฐพฺพํฯ

สมนฺนาคตกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. อุเปกฺขาสมนฺนาคตกถาวณฺณนา

[397] สพฺพํ โยเชตพฺพนฺติ เอตฺถ ยทิ เต อรหา จตูหิ ขนฺเธหิ วิย ฉหิ อุเปกฺขาหิ สมนฺนาคโต, เอวํ สนฺเต ฉ อุเปกฺขา ปจฺเจกํ ผสฺสาทิสหิตาติ ‘‘ฉหิ ผสฺสาทีหิ สมนฺนาคโต’’ติอาทินา โยเชตพฺพํฯ

อุเปกฺขาสมนฺนาคตกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. โพธิยาพุทฺโธติกถาวณฺณนา

[398] ปตฺติธมฺมวเสนาติ ‘‘ปตฺติธมฺโม นามา’’ติอาทินา วุตฺตสฺส จิตฺตวิปฺปยุตฺตสฺส สงฺขารสฺส วเสนฯ ‘‘โพธิยา พุทฺโธ’’ติ ปุจฺฉาฯ ‘‘โพธิยา นิรุทฺธาย วิคตาย ปฏิปฺปสฺสทฺธาย อพุทฺโธ โหตี’’ติ อนุโยโคฯ เอวมญฺญตฺถาปิ ปุจฺฉานุโยคา เวทิตพฺพาฯ

โพธิยาพุทฺโธติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ