7. จิตฺตฏฺฐิติกถาวณฺณนา

[335] เอวนฺติ ‘‘เอกจิตฺตํ ยาวตายุกํ ติฏฺฐตี’’ติ วุตฺตากาเรนฯ อญฺญตฺถาติ อรูปภวโต อญฺญสฺมิํฯ เอเตนาติ ‘‘เอกเมว จิตฺตํ อารุปฺเป ติฏฺฐติ , ยาวตายุกํ ติฏฺฐตี’’ติ เอวํวาทินา ทุติยาปิ อฑฺฒกถา ปสฺสิตพฺพา ปฐมกถาย จิรกาลาวฏฺฐานวจนสฺส อญฺญทตฺถุ ภาววิภาวนโตติ อธิปฺปาโยฯ ปุริมายาติ ‘‘ยาวตายุกํ ติฏฺฐตี’’ติ ปญฺหโต ปุริมายฯ ตตฺถ หิ ‘‘วสฺสสตํ ติฏฺฐตี’’ติ ปุจฺฉาย ‘‘อามนฺตา’’ติ อนุญฺญา กตา, ปจฺฉิมายํ ปน ‘‘มนุสฺสานํ เอกํ จิตฺตํ ยาวตายุกํ ติฏฺฐตี’’ติ ‘‘น เหวํ วตฺตพฺเพ’’ติ ปฏิกฺเขโป กโตฯ อวิโรโธ วิภาเวตพฺโพ, ยโต ตตฺเถว อนุญฺญา กตา, น ปจฺฉาติ อธิปฺปาโย ฯ วสฺสสตาทีติ จ อาทิ-สทฺเทน น เกวลํ ‘‘ทฺเว วสฺสสตานี’’ติ เอวมาทิเยว สงฺคหิตํ, อถ โข ‘‘เอกํ จิตฺตํ ทิวสํ ติฏฺฐตี’’ติ เอวมาทิปีติ ทฏฺฐพฺพํฯ ‘‘มุหุตฺตํ มุหุตฺตํ อุปฺปชฺชตีติ ปญฺโห สกวาทินา ปุจฺฉิโต วิย วุตฺโต’’ติ อิทํ วิจาเรตพฺพํฯ ‘‘มุหุตฺตํ มุหุตฺตํ อุปฺปชฺชตี’’ติ ปญฺโห ปรวาทิสฺสฯ ‘‘อุปฺปาทวยธมฺมิโน’’ติอาทิสุตฺตตฺถวเสน ปฏิญฺญา สกวาทิสฺสาติ หิ วุตฺตํฯ

จิตฺตฏฺฐิติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. อนุปุพฺพาภิสมยกถาวณฺณนา

[339] ‘‘ตานิ วา จตฺตาริปิ ญาณานิ เอโก โสตาปตฺติมคฺโคเยวาติ ปฏิชานาตี’’ติ อิมํ สนฺธายาห ‘‘อถ วา’’ติอาทิฯ จตุนฺนํ ญาณานนฺติ ทุกฺเขญาณาทีนํ จตุนฺนํ ญาณานํฯ เอกมคฺคภาวโตติ โสตาปตฺติอาทิเอกมคฺคภาวโตฯ กเมน ปวตฺตมานานิปิ หิ ตานิ ญาณานิ ตํตํมคฺคกิจฺจสฺส สาธนโต เอโกเยว มคฺโค โหตีติ อธิปฺปาโยฯ เตนาห ‘‘เอกมคฺคสฺส…เป.… ปฏิชานาตี’’ติฯ

[344] ทสฺสเนติ มคฺคทสฺสเนฯ

[345] ธมฺมตฺถานํ เหตุผลภาวโต ธมฺมตฺถปฏิสมฺภิทานํ สิยา โสตาปตฺติผลเหตุตา, ตทภาวโต น อิตรปฏิสมฺภิทานนฺติ อาห ‘‘นิรุตฺติ…เป.… วิจาเรตพฺพ’’นฺติฯ สพฺพาสมฺปิ ปน ปฏิสมฺภิทานํ ปฐมผลสจฺฉิกิริยาเหตุตา วิจาเรตพฺพา มคฺคาธิคเมเนว ลทฺธพฺพตฺตา ผลานํ วิย, ตสฺมา ‘‘อฏฺฐหิ ญาเณหี’’ติ เอตฺถ นิกฺเขปกณฺเฑ อาคตนเยน ทุกฺขาทิญาณานํ ปุพฺพนฺตาทิญาณานญฺจ วเสน ‘‘อฏฺฐหิ ญาเณหี’’ติ ยุตฺตํ วิย ทิสฺสติฯ

อนุปุพฺพาภิสมยกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ