กายกมฺมทฺวารกถาวณฺณนา

กมฺมทฺวารานนฺติอาทินา ปกาเสตพฺพสฺส สรูปํ ปกาสนุปายญฺจ ทสฺเสติฯ นิยตรูปรูปวเสนาติ ธมฺมสงฺคเห นิทฺทิฏฺฐนิยตรูปรูปวเสนฯ อญฺญถา กมฺมสมุฏฺฐานิกกาเย หทยวตฺถุปิ คเหตพฺพํ สิยาฯ เอกสนฺตติปริยาปนฺโน อุปาทินฺนกกาโย อิธ คหิโตติ จกฺขายตนาทีติ วุตฺเตสุ เอโก ภาโว หทยวตฺถุ จ คหิตนฺติ น สกฺกา วตฺตุํ ‘‘จกฺขายตนาทีนิ ชีวิตปริยนฺตานี’’ติ สนฺนิเวสสฺส วิภาวิตตฺตาฯ

วิปฺผนฺทมานวณฺณคฺคหณานนฺตรํ วิญฺญตฺติคฺคหณสฺส อิจฺฉิตตฺตา จลนาการาว วาโยธาตุ วิญฺญตฺติวิการสหิตาติ กทาจิ อาสงฺเกยฺยาติ ตนฺนิวตฺตนตฺถํ ‘‘ปฐมชวนสมุฏฺฐิตา’’ติ อาหฯ เทสนฺตรุปฺปตฺติเหตุภาเวน จาเลตุนฺติ เอเตน เทสนฺตรุปฺปตฺติ จลนํ, ตํนิมิตฺเต จ กตฺตุภาโว อุปจริโตติ ทสฺเสติ, อญฺญถา ขณิกตา อพฺยาปารตา จ ธมฺมานํ น สมฺภเวยฺยาติฯ ตทภิมุขภาววิการวตีติ ตํทิสมภิมุโข ตทภิมุโข, ตสฺส ภาโว ตทภิมุขภาโว, โส เอว วิกาโร, ตํสมงฺคินี วาโยธาตุ ตทภิมุขภาววิการวตีฯ อิทานิ ตทภิมุขภาววิกา รสฺส วิญฺญตฺติภาวํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อธิปฺปายสหภาวี’’ติอาทิฯ เอวญฺจ กตฺวาติอาทินา อิมิสฺสา อตฺถวณฺณนาย ลทฺธคุณํ ทสฺเสติฯ ตตฺถ อาวชฺชนสฺสาติ มโนทฺวาราวชฺชนสฺสฯ ยโต พาตฺติํสาติอาทินา ตสฺส วิญฺญตฺติสมุฏฺฐาปกตา น สกฺกา ปฏิเสเธตุนฺติ ทสฺเสติฯ

ปจฺจโย ภวิตุํ สมตฺโถติ เอเตน ยถาวุตฺตวาโยธาตุยา ถมฺภนจลนสงฺขาตกิจฺจนิปฺผาทเน ตสฺส อาการวิเสสสฺส สหการีการณภาวมาหฯ อนิทสฺสนสปฺปฏิฆตาทโย วิย มหาภูตานํ อวตฺถาวิเสสมตฺตํ โส อาการวิเสโสติ ปรมตฺถโต น กิญฺจิ โหตีติ ‘‘ปรมตฺถโต อภาวํ ทสฺเสตี’’ติ อาหฯ ปรมตฺถโต จิตฺตสมุฏฺฐานภาโว ปฏิเสธิโตฯ กมฺมสมุฏฺฐานาทิภาวสฺส ปน สมฺภโวเยว นตฺถีติ ยถาวุตฺตวิการสฺส ปรมตฺถโต สพฺภาเว นกุโตจิสมุฏฺฐิตตฺตา อปฺปจฺจยตฺตํ อาปนฺนํฯ