สุฏฺฐุ วา โอรโต วิรโต โสรโต , ตสฺส ภาโว โสรจฺจนฺติฯ อยํ ปนตฺโถ อฏฺฐกถายํ วุตฺโต เอวฯ อปฺปฏิสงฺขานํ โมโหฯ กุสลภาวนา โพธิปกฺขิยธมฺมานํ วฑฺฒนาฯ สญฺญาณํ อุปลกฺขณํฯ สวิคฺคหํ สพิมฺพกํฯ อุปลกฺเขตพฺพาการํ ธมฺมชาตํ, อารมฺมณํ วาฯ อวิกฺเขโปติ จิตฺตวิกฺเขปปฏิปกฺโขฯ อุชุวิปจฺจนีกตาย หิ ปหานวุฏฺฐาเนน จ อวิกฺเขโป วิกฺเขปํ ปฏิกฺขิปติ, ปวตฺติตุํ น เทตีติฯ

[135-142] การณสีลํ โลกิยํฯ ผลสีลํ โลกุตฺตรํ เตน สิชฺฌตีติ กตฺวา, โลกิยสฺสปิ วา สีลสฺส การณผลภาโว ปุพฺพาปรภาเวน ทฏฺฐพฺโพฯ สมฺปนฺนสมุทายสฺส ปริปุณฺณสมูหสฺสฯ อกุสลา สีลา อกุสลา สมาจาราฯ สีลสมฺปทา สีลสมฺปตฺติ สีลคุณาติ อตฺโถฯ สโหตฺตปฺปํ ญาณนฺติ โอตฺตปฺปสฺส ญาณปฺปธานตํ อาห, น ปน ญาณสฺส โอตฺตปฺปสหิตตามตฺตํฯ น หิ โอตฺตปฺปรหิตํ ญาณํ อตฺถีติฯ อธิมุตฺตตา อภิรติวเสน นิราสงฺกาปวตฺติฯ นิสฺสฏตา วิสํยุตฺตตาฯ เอตฺถ จ อธิมุตฺตตานิสฺสฏตาวจเนหิ ตทุภยปริยายา ทฺเว วิมุตฺติโย เอกเสสนเยน อิธ ‘‘วิมุตฺตี’’ติ วุตฺตาติ ทสฺเสติฯ ตถา หิ วุตฺตํ ‘‘จิตฺตสฺส จ อธิมุตฺติ นิพฺพานญฺจา’’ติฯ อุปฺปชฺชติ เอเตนาติ อุปฺปาโท, น อุปฺปาโทติ อนุปฺปาโท, ตพฺภูเต อนุปฺปาทปริโยสาเน วิโมกฺขนฺเต อนุปฺปาทสฺส อริยมคฺคสฺส กิเลสานํ วา อนุปฺปชฺชนสฺส ปริโยสาเนติ ฐานผเลหิ อริยผลเมว อุปลกฺขียตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ

มาติกาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

กามาวจรกุสลปทภาชนียวณฺณนา

[1] อปฺเปตุนฺติ นิคเมตุํฯ ‘‘ปทภาชนียํ น วุตฺต’’นฺติ ปทภาชนียาวจเนน อปฺปนาวโรธํ สาเธตฺวา ปทภาชนียาวจนสฺส การณํ วทนฺโต ‘‘สรูเปนา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ ‘‘ผสฺโส โหตี’’ติอาทีสุ โหติ-สทฺโท อตฺถิ-สทฺเทน อนานตฺโถติ อธิปฺปาเยน วุตฺตํ ‘‘ทุติเยน โหติ-สทฺเทนา’’ติฯ ปุพฺเพ อฏฺฐกถาธิปฺปาเยน วตฺวา ยถาวุตฺตสฺส ปาฬิปฺปเทสสฺส อปฺปนาวโรโธ สมตฺถิโตติ อตฺตโน อธิปฺปายํ ทสฺเสนฺโต ‘‘สงฺเขเปนา’’ติอาทิมาหฯ