ทุกมาติกาปทวณฺณนา

[1-6] สมานเทสคฺคหณานํ เอกสฺมิํเยว วตฺถุสฺมิํ คเหตพฺพานํ, เอกวตฺถุวิสยานํ วาฯ อถ วา สมานเทสานํ เอกวตฺถุกตฺตา สมานคเหตพฺพภาวานํ เอกุปฺปาทิโตติ อตฺโถฯ เย ธมฺมา เหตุสหคตา, เต เหตูหิ สห สงฺคยฺหนฺติฯ โย จ เตสํ สเหตุกภาโว, โส สหชาตาทีหิ เหตูหิ กโตติ กตฺวา วุตฺตํ ‘‘สมา…เป.… สพฺภาว’’นฺติฯ อาทิ-สทฺเทน เจตฺถ สุปฺปติฏฺฐิตภาวสาธนาทิเหตุพฺยาปาเร ปริคฺคณฺหาติฯ เอกีภาวูปคมนนฺติ เอกกลาปภาเวน ปวตฺตมานานํ จิตฺตเจตสิกานํ สํสฏฺฐตาย สมูหฆนภาเวน ทุวิญฺเญยฺยนานากรณตํเยว สนฺธาย วุตฺตํฯ ธมฺมนานตฺตาภาเวปีติ สภาวตฺถเภทาภาเวปิฯ ปทตฺถนานตฺเตนาติ นานาปทาภิเธยฺยตาเภเทนฯ เอเตน ปการนฺตราเปกฺขํ ทุกนฺตรวจนนฺติ ทสฺเสติฯ อเนกปฺปการา หิ ธมฺมาฯ เตเนว ‘‘สพฺเพ ธมฺมา สพฺพากาเรน พุทฺธสฺส ภควโต ญาณมุเข อาปาถํ อาคจฺฉนฺตี’’ติ (มหานิ. 156; จูฬนิ. โมฆราชมาณวปุจฺฉานิทฺเทส 85) วุตฺตํฯ อยญฺจ อตฺโถ ติเกสุปิ ทฏฺฐพฺโพฯ เยสํ วิเนยฺยานํ เยหิ ปการวิเสเสหิ ธมฺมานํ วิภาวเน กเต ปฏิเวโธ โหติ, เตสํ ตปฺปการเภเทหิ ธมฺมานํ วิภาวนํฯ เยสํ ปน เยน เอเกเนว ปกาเรน วิภาวเน ปฏิเวโธ โหติ, เตสมฺปิ ตํ วตฺวา ธมฺมิสฺสรตฺตา ตทญฺญนิรวเสสปฺปการวิภาวนญฺจ เทสนาวิลาโสติ อาห ‘‘เทเสตพฺพปฺปการชานน’’นฺติอาทิฯ นนุ เอเกน ปกาเรน ชานนฺตสฺส ตทญฺญปฺปการวิภาวนํ อผลํ โหตีติ? น โหติ ปฏิสมฺภิทาปฺปเภทสฺส อุปนิสฺสยตฺตาฯ เต ปการา เอเตสนฺติ ตปฺปการา, ตพฺภาโว ตปฺปการตาฯ อิมินา ธมฺมานํ วิชฺชมานสฺเสว ปการวิเสสสฺส วิภาวนํ เทสนาวิลาโสติ ทสฺเสติฯ

อญฺญตฺถาปีติ ‘‘อเหตุกา เจว ธมฺมา น จ เหตู’’ติอาทีสุฯ