อลทฺธตฺตลาภตาย อุปฺปาทาทิกฺขณํ อปฺปตฺตสฺส วิปากสฺส อนุปฺปนฺนภาโว นตฺถิภาโว ปากฏภาวาภาวโตติ วุตฺตํ ‘‘นตฺถิ นาม น โหตีติ อนุปฺปนฺโน นาม น โหตี’’ติฯ ตตฺถาติ อรูปภวงฺเคฯ

อวิปกฺกวิปากํ กมฺมํ สหการีการณสมวายาลาเภน อกโตกาสํ วิปากาภิมุขภาวาภาวโต วิปกฺกวิปากกมฺมสริกฺขกนฺติ วุตฺตํ ‘‘อลทฺโธ…เป.… เทยฺยา’’ติฯ กิจฺจนิปฺผตฺติยา อสติ อุปฺปนฺนมฺปิ กมฺมํ อนุปฺปนฺนสมานนฺติ ‘‘โอกาโส น ภเวยฺยา’’ติ เอตสฺส สมตฺถตา น สิยาติ อตฺถมาหฯ เตน อปจยคามิกมฺมกิจฺจสฺส โอกาสาภาโว ทสฺสิโตฯ ปุพฺเพ นิรตฺถกตฺตา อุปฺปตฺติยา โอกาโส น ภเวยฺยาติ ปโยชนาภาวโต กมฺมุปฺปตฺติยา โอกาสาภาโว วุตฺโตฯ ‘‘วิปากโต อญฺญสฺส ปวตฺติโอกาโส น ภเวยฺยา’’ติ อิมินา อสมฺภวโตติ อยเมเตสํ วิเสโสฯ ธุววิปากสฺส กมฺมสฺส วิปาเกน นิทสฺสนมตฺตภูเตนาติ อธิปฺปาโยฯ อริยมคฺคอานนฺตริยกมฺมานํ วิย มหคฺคตกมฺมานํ นิยตสภาวตาภาวา อฏฺฐสมาปตฺตีนํ ‘‘พลววิรเห’’ติอาทินา สวิเสสนธุววิปากตา วุตฺตาฯ เอตฺถ จ ‘‘ปญฺจ อานนฺตริยกมฺมานี’’ติ นิทสฺสนมตฺตํ ทฏฺฐพฺพํ นิยตมิจฺฉาทิฏฺฐิยาปิ ธุววิปากตฺตาฯ ยสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา โย วิปาโก นิโยคโต อุปฺปชฺชิสฺสติ, โส ตสฺส อนาคตกาเลปิ อุปฺปาทิโวหารํ ลภติฯ โส จ อุปฺปาทิโวหาโร อายูหิตกมฺมวเสน วุจฺจมาโน ภาวินา อายูหิตภาเวน มคฺโค อนุปฺปนฺโนติ เอตฺถ วุตฺโตติ ทสฺเสตุํ ‘‘ยํ อายูหิตํ ภวิสฺสตี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ

[1050] อุปาทาเนหิ อาทินฺนาติ สมฺพนฺโธฯ อญฺเญติ อุปาทานารมฺมเณหิ อญฺเญ อนุปาทานิยาติ อตฺโถฯ อาทิเกน คหเณนาติ ‘‘อหํ ผลํ สจฺฉากาสิ’’นฺติ เอวํ ปจฺจเวกฺขณญาณสงฺขาเตน คหเณนฯ อิทานิ อุเปตตฺถทีปกสฺส อุป-สทฺทสฺส วเสน อุปาทินฺน-สทฺทสฺส อตฺถํ วตฺตุํ ‘‘อุปาทินฺนสทฺเทน วา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ นิพฺพานสฺส อนชฺฌตฺตภาวโต ‘‘อมคฺคผลธมฺมาเยว วุตฺตา’’ติ อาหฯ อิตเรหีติ อชฺฌตฺตปทาทีหิฯ

ติกนิกฺเขปกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทุกนิกฺเขปกถาวณฺณนา