การณการเณปิ การเณ วิย โวหาโร โหติ ‘‘โจเรหิ คาโม ทฑฺโฒ’’ติ ยถาติ ทสฺเสนฺโต ‘‘ภูต…เป.… ตฺตนโต’’ติ อาหฯ อิทานิ ปรมฺปรา วินา นิปฺปริยายโต อุปฺปาทาทีนํ ภูตปฏิพทฺธภาวํ สห นิทสฺสเนน ทสฺเสตุํ ‘‘อปิ จา’’ติอาทิมโวจฯ วิการปริจฺเฉทาปิ อุปาทายรูปวิการาทิภาเว ภูตปฏิพทฺธภาวาวินิวตฺติโต เอกสฺมิํ กลาเป เอเกกาว วิการาทโยติ ชีวิตินฺทฺริยํ วิย กลาปานุปาลกํ กลาปวิการาทิภาวโต จ ‘‘อุปาทายรูปานิ’’อิจฺเจว วุจฺจนฺตีติ อาห ‘‘เอวํ วิกา…เป.… โยเชตพฺพานี’’ติฯ

อสงฺขตภาวนิวารณตฺถํ ปรินิปฺผนฺนตา วุตฺตาติ อิทํ อปรินิปฺผนฺนสภาววโต อนุปลพฺภมานตาย สสวิสาณํ วิย เกนจิ น สงฺขตนฺติ อสงฺขตํ นาม สิยาติ อิมิสฺสา อาสงฺกาย นิวตฺตนวเสน วุตฺตํฯ อถ วา รูปวิการาทิภาวโต รูปภาโว วิย รูเป สติ สนฺติ, อสติ น สนฺตีติ สิทฺธาย ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนตาย สาธิตา ปรินิปฺผนฺนตา เตสํ สงฺขตภาวํ สาเธนฺตี อสงฺขตภาวํ นิวารณตฺถํ ชายตีติ วุตฺตํ ‘‘อสงฺขตภาวนิวารณตฺถํ ปรินิปฺผนฺนตา วุตฺตา’’ติฯ

ปกิณฺณกกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

รูปกณฺฑวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. นิกฺเขปกณฺฑํ

ติกนิกฺเขปกถาวณฺณนา