ยทิ อุปตฺถมฺภโก อิธ ปจฺจโยติ อธิปฺเปโต, กพฬีการาหารสฺส ตาว โหตุ, อิตเรสํ กถนฺติ อาห ‘‘ยถา หี’’ติอาทิ ฯ สหชาตาทิปจฺจเยติ สหชาตอญฺญมญฺญนิสฺสยสมฺปยุตฺตอตฺถิอวิคตปจฺจเย วทติ, มหาจตุกฺกํ วา, เอเกนากาเรนาติ รูปารูปานํ อุปตฺถมฺภกตฺเตน อุปการกภาวมาหฯ โส เอว จ เนสํ อาหรณกิจฺจํฯ ‘‘สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาณ’’นฺติ วจนโต เจตนาย วิญฺญาณสฺส ปจฺจยภาโว สาติสโยติ อาห ‘‘วิญฺญาณํ วิเสเสนา’’ติฯ

ยถาคตมคฺโคติ วุตฺโต การณผลานํ อเภทูปจาเรนาติ ทฏฺฐพฺพํ, นานากฺขณิโก อฏฺฐงฺคิกมคฺโค อุปนิสฺสโย เอตสฺสาติ อฏฺฐงฺคิกมคฺคูปนิสฺสโยฯ อริยมคฺคสฺส ยถาคตมคฺคปริยาโย วุจฺจมาโน ตสฺส ยา ปุริมกาลภูตา อเภโทปจารสิทฺธา อาคมนาวตฺถา ตโต นาติวิลกฺขณาติ อิมมตฺถํ วิภาเวตีติ อาห ‘‘ปุพฺพภาค…เป.… ทีปิตา’’ติฯ วิญฺญาณสฺส จิตฺตวิจิตฺตตา วิชานนภาววิเสสา เอวาติ อาห ‘‘วิชานนเมว จิตฺตวิจิตฺตตา’’ติฯ เวทนากฺขนฺธาทีนนฺติ อาทิ-สทฺเทน ‘‘ทฺวายตนานิ โหนฺตี’’ติอาทีสุ วุตฺตมนายตนาทโยปิ สงฺคณฺหาติฯ ตปฺปฏิกฺเขโปติ ตสฺส ชาตินิทฺเทสภาวสฺส ปฏิกฺเขโปฯ กโต โหตีติ เอเตน อาหารินฺทฺริยฌานมคฺคผลเหตุโย ยตฺตกา อิมสฺมิํ จิตฺเต ลพฺภนฺติ, เต สพฺเพปิ ‘‘เอโก วิญฺญาณาหาโร โหตี’’ติอาทินา อวุตฺตาปิ อตฺถโต วุตฺตาเยวาติ ทสฺเสติฯ เอส นโย อญฺญตฺถาปิฯ

โกฏฺฐาสวารกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สุญฺญตวาราทิวณฺณนา

[121-145] ยถาวุตฺเต สมเยติ วุตฺตปฺปการสมูเหฯ

[146] อุสฺสาหนํ เปสนํ นิโยชนํฯ

[156-159] นาติสมาหิตายาติ นานาวชฺชนูปจารํ สนฺธาย วทติฯ เยวาปนเกหิปิ นิพฺพิเสสตํ ทสฺเสติ กรุณามุทิตานมฺปิ อุปฺปชฺชนโตฯ

กายวจีกิริยา กายวจีปวตฺติ, วิญฺญตฺติ เอว วาฯ อสมตฺตภาวนนฺติ ปุพฺพภาคภาวนมาหฯ

กามาวจรกุสลวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

รูปาวจรกุสลํ

จตุกฺกนโย