4. สฬายตนกถาวณฺณนา

[638-640] ตสฺมา วิปาโกติ อวิเสเสน สฬายตนํ วิปาโกติ เยสํ ลทฺธีติ วุตฺตํ โหติฯ

สฬายตนกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. สตฺตกฺขตฺตุปรมกถาวณฺณนา

[641-645] สตฺตกฺขตฺตุปรมตานิยโตติ สตฺตกฺขตฺตุปรมตาย นิยโตฯ อิมํ วิภาคนฺติ อิมํ วิเสสํฯ ตฺวํ ปนสฺส นิยามํ อิจฺฉสีติ อวินิปาตธมฺมตาผลปฺปตฺตีหิ อญฺญสฺมิํ สตฺตกฺขตฺตุปรมภาเว จ นิยามํ อิจฺฉสีติ อตฺโถฯ

อานนฺตริยาภาวนฺติ เยน โส ธมฺมาภิสมเยน ภพฺโพ นาม โหติ, ตสฺส อานนฺตริยกมฺมสฺส อภาวนฺติ อตฺโถ, ปุคฺคลสฺส วา อานนฺตริยภาวสฺส อภาวนฺติฯ กิํ ปน โส อนฺตราธมฺมํ อภิสมิสฺสตีติ? เกจิ วทนฺติ ‘‘สตฺตกฺขตฺตุปรโม สตฺตมํ ภวํ นาติกฺกมติ, โอรโต ปน นตฺถิ ปฏิเสโธ’’ติฯ อปเร ‘‘โย ภควตา ญาณพเลน พฺยากโต, ตสฺส อนฺตรา อภิสมโย นาม นตฺถิ, ตถาปิ ภวนิยามสฺส กสฺสจิ อภาวา ภพฺโพติ วุจฺจติฯ ยถา กุสลา อภิญฺญาเจตนา กทาจิ วิปากํ อททมานาปิ สติ การเณ ทาตุํ ภพฺพตาย วิปากธมฺมธมฺมา นาม, ตถา อินฺทฺริยานํ มุทุตาย สตฺตกฺขตฺตุปรโม, น นิยามสพฺภาวา นาปิ ภควตา พฺยากตตฺตา, น จ อินฺทฺริยมุทุตา อภพฺพตากโร ธมฺโมติ น โส อภพฺโพ นามฯ อภพฺพตากรธมฺมาภาวโต เจตฺถ อภพฺพตา ปฏิเสธิตา, น ปน อนฺตรา อภิสเมตุํ ภพฺพตา วุตฺตาฯ ยทิ จ สตฺตกฺขตฺตุปรโม อนฺตรา อภิสเมยฺย, โกลํโกโล สิยา’’ติฯ วิเสสํ ปน อกตฺวา ภพฺพสภาวตาย ภพฺโพติ วตฺตุํ ยุตฺตํฯ น ภวนิยามกํ กิญฺจีติ เอตฺถ ปสฺสิตฺวาติ วจนเสโส, พฺยากโรตีติ วา สมฺพนฺโธฯ

สตฺตกฺขตฺตุปรมกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทฺวาทสมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

13. เตรสมวคฺโค

1. กปฺปฏฺฐกถาวณฺณนา

[654-657] กปฺปฏฺฐกถายํ เหฏฺฐาติ อิทฺธิพลกถายํฯ

กปฺปฏฺฐกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. อนนฺตราปยุตฺตกถาวณฺณนา

[660-662] อนนฺตราปยุตฺตกถายํ อานนฺตริยํ ปยุตฺตํ เอเตนาติ อนนฺตราปยุตฺโตติ อานนฺตริเย อนนฺตราสทฺทํ อาโรเปตฺวา อฏฺฐกถายํ อตฺโถ วุตฺโตติ ทฏฺฐพฺโพฯ ‘‘อนนฺตรปยุตฺโต’’ติปิ ปาฬิ ทิสฺสติฯ

อนนฺตราปยุตฺตกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. นิยตสฺสนิยามกถาวณฺณนา

[663-664] เสสา เตภูมกธมฺมา อนิยตา นามาติ เอตฺถ อปฺปตฺตนิยามานํ ธมฺเม สนฺธาย ‘‘เตภูมกธมฺมา’’ติ อาหฯ เอเตว หิ สนฺธาย ‘‘เตหิ สมนฺนาคโตปิ อนิยโตเยวา’’ติ วุตฺตนฺติฯ อิติ อิมํ โวหารมตฺตํ คเหตฺวา ‘‘นิยโต โพธิสตฺโต ปจฺฉิมภวิโก ภพฺโพ ธมฺมํ อภิสเมตุํ โอกฺกมิตุ’’นฺติ อธิปฺปาเยน ‘‘นิยามํ โอกฺกมตี’’ติ เยสํ ลทฺธีติ อตฺถโยชนาฯ เอวํ ปน โวหารมตฺตสพฺภาโว ‘‘นิยโต’’ติ วจนสฺส, ธมฺมํ อภิสเมตุํ ภพฺพตา จ ‘‘นิยามํ โอกฺกมตี’’ติ วจนสฺส การณภาเวน วุตฺตา โหติ, ภพฺพตาเยว ปน อุภยสฺสปิ การณนฺติ ยุตฺตํฯ อญฺเญนาติ ยทิ นิยโต นิยามํ โอกฺกเมยฺย, มิจฺฉตฺตนิยโต สมฺมตฺตนิยามํ, สมฺมตฺตนิยโต วา มิจฺฉตฺตนิยามํ โอกฺกเมยฺย, น จ ตํ อตฺถีติ ทสฺสนตฺถนฺติ อตฺโถฯ

นิยตสฺสนิยามกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ