9. อริยธมฺมวิปากกถาวณฺณนา
[500] วฏฺฏนฺติ กมฺมาทิวฏฺฏํฯ
อริยธมฺมวิปากกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
10. วิปาโกวิปากธมฺมธมฺโมติกถาวณฺณนา
[501] ตปฺปจฺจยาปีติ ยสฺส วิปากสฺส วิปาโก อญฺญมญฺญปจฺจโย โหติ ตปฺปจฺจยาปิ อญฺญมญฺญปจฺจยภูตโตปีติ อธิปฺปาโยฯ โส หีติอาทินา ปุริมปฏิญฺญาย อิมสฺส โจทนสฺส การณภาวํ ทสฺเสติฯ อญฺญมญฺญปจฺจยาทีสุ ปจฺจยฏฺเฐนาติ อาทิ-สทฺเทน สหชาตาทิปจฺจเย สงฺคณฺหิตฺวา เตสุ เตน เตน ปจฺจยภาเวนาติ ทสฺเสติฯ
วิปาโกวิปากธมฺมธมฺโมติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
สตฺตมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
8. อฏฺฐมวคฺโค
1. ฉคติกถาวณฺณนา
[503-504] วณฺโณติ วณฺณนิภา สณฺฐานญฺจ วุจฺจตีติ อาห ‘‘สทิสรูปสณฺฐานา’’ติฯ
ฉคติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
2. อนฺตราภวกถาวณฺณนา
[505] อติทูรสฺส อนฺตริตสฺส ปตฺตพฺพสฺส เทสสฺส ทสฺสนโต ทิพฺพจกฺขุโก วิยฯ อากาเสน ปถวนฺตรฏฺฐานานิ ภินฺทิตฺวา คมนโต อิทฺธิมา วิยฯ น สหธมฺเมนาติ ยทิ โส ภวานํ อนฺตรา น สิยา, น นาม อนฺตราภโวติ ปฏิกฺเขเป กรณํ นตฺถีติ อธิปฺปาโยฯ
[506] ตตฺถ ชาติชรามรณานิ เจว จุติปฏิสนฺธิปรมฺปรญฺจ อนิจฺฉนฺโตติ เอเตน จุติอนนฺตรํ อนฺตราภวํ ขนฺธาติ, วตฺตมานา ชาตีติ, มาตุกุจฺฉิเมว ปวิฏฺฐา อนฺตรธายมานา มรณนฺติ น อิจฺฉติฯ
[507] ยถา กามภวาทีสุ ตตฺถ ตตฺเถว ปุนปฺปุนํ จวิตฺวา อุปปตฺติวเสน จุติปฏิสนฺธิปรมฺปรา โหติ, เอวํ ตํ ตตฺถ น อิจฺฉตีติ ทสฺเสติฯ
อนฺตราภวกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
3. กามคุณกถาวณฺณนา
[510] กามภวสฺส กมนฏฺเฐน กามภวภาโว สพฺเพปิ กามาวจรา ขนฺธาทโย กามภโวติ อิมินา อธิปฺปาเยน ทฏฺฐพฺโพฯ อุปาทินฺนกฺขนฺธานเมว ปน กามภวภาโว ธาตุกถายํ ทสฺสิโต, น กมนฏฺเฐน กามภวภาโวฯ ‘‘ปญฺจิเม, ภิกฺขเว, กามคุณา’’ติ วจนมตฺตํ นิสฺสายาติ ปญฺเจว กามโกฏฺฐาสา ‘‘กาโม’’ติ วุตฺตาติ กามธาตูติวจนํ น อญฺญสฺส นามนฺติ อิมินา อธิปฺปาเยเนวํ วจนมตฺตํ นิสฺสายาติ อตฺโถฯ
กามคุณกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
5. รูปธาตุกถาวณฺณนา
[515-516] รูปธาตุกถายํ รูปธาตูติ วจนโต รูปีธมฺเมเหว รูปธาตุยา ภวิตพฺพนฺติ ลทฺธิ ทฏฺฐพฺพาฯ สุตฺเตสุ ‘‘ตโยเม ภวา’’ติอาทินา (ที. นิ. 3.305) ปริจฺฉินฺนภูมิโยว ภูมิปริจฺเฉโท, ‘‘เหฏฺฐโต อวีจินิรยํ ปริยนฺตํ กริตฺวา’’ติอาทิกมฺมปริจฺฉินฺทนมฺปิ (วิภ. 182) วทนฺติฯ
รูปธาตุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ