7. ทิพฺพจกฺขุกถาวณฺณนา

[373] อุปตฺถทฺธนฺติ ยถา วิสยานุภาวโคจเรหิ วิสิฏฺฐํ โหติ, ตถา ปจฺจยภูเตน กตพลาธานนฺติ อตฺโถฯ ตํมตฺตเมวาติ ปุริมํ มํสจกฺขุมตฺตเมว ธมฺมุปตฺถทฺธํ น โหตีติ อตฺโถฯ อนาปาถคตนฺติ มํสจกฺขุนา คเหตพฺพฏฺฐานํ อาปาถํ นาคตํฯ เอตฺถ จ วิสยสฺส ทีปกํ อานุภาวโคจรานเมว อสทิสตํ วทนฺโต ยาทิโส มํสจกฺขุสฺส วิสโยติ วิสยคฺคหณํ น วิสยวิเสสทสฺสนตฺถํ, อถ โข ยาทิเส วิสเย อานุภาวโคจรวิเสสา โหนฺติ, ตาทิสสฺส รูปวิสยสฺส ทสฺสนตฺถนฺติ ทีเปติ, สทิสสฺส วา วิสยสฺส อานุภาวโคจรวิเสโสว วิเสสํฯ

น จ มํสจกฺขุเมว ทิพฺพจกฺขูติ อิจฺฉตีติ ธมฺมุปตฺถทฺธกาเล ปุริมํ มํสจกฺขุเมวาติ น อิจฺฉตีติ อธิปฺปาโยฯ มํสจกฺขุสฺส อุปฺปาโท มคฺโคติ มํสจกฺขุปจฺจยตาทสฺสนตฺถเมว วุตฺตํ, น เตน อนุปาทินฺนตาสาธนตฺถํฯ รูปาวจริกานนฺติ รูปาวจรชฺฌานปจฺจเยน อุปฺปนฺนานิ มหาภูตานิ รูปาวจริกานีติ โส อิจฺฉตีติ อธิปฺปาโยฯ เอส นโย ‘‘อรูปาวจริกาน’’นฺติ เอตฺถาปิฯ อรูปาวจรกฺขเณ รูปาวจรจิตฺตสฺส อภาวา ปฏิกฺขิปตีติ ตสฺมิํเยว ขเณ รูปาวจรํ หุตฺวา อรูปาวจรํ น ชาตนฺติ ปฏิกฺขิปตีติ อธิปฺปาโยฯ

[374] กิญฺจาปิ ทิพฺพจกฺขุโน ธมฺมุปตฺถทฺธสฺส ปญฺญาจกฺขุภาวํ น อิจฺฉติ, เยน ตีณิ จกฺขูนิ ธมฺมุปตฺถมฺเภน จกฺขุนฺตรภาวํ วทโต ภเวยฺยุนฺติ อธิปฺปาโยฯ

ทิพฺพจกฺขุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. ยถากมฺมูปคตญาณกถาวณฺณนา

[377] ทิพฺเพน จกฺขุนา ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานาตีติ ยถากมฺมูปคตญาณสฺส อุปนิสฺสเย ทิพฺพจกฺขุมฺหิ กรณนิทฺเทโส กโต, น ยถากมฺมูปคตชานนกิจฺจเกฯ ตํกิจฺจเกเยว ปน ปโร กรณนิทฺเทสํ มญฺญตีติ อาห ‘‘อโยนิโส คเหตฺวา’’ติฯ ยถากมฺมูปคตญาณเมว ทิพฺพจกฺขุนฺติ ลทฺธีติ อิมินา วจเนน ทิพฺพจกฺขุเมว ยถากมฺมูปคตญาณนฺติ เอวํ ภวิตพฺพํฯ เอว-สทฺโท จ อฏฺฐาเน ฐิโต ทิพฺพจกฺขุสทฺทสฺส ปรโต โยเชตพฺโพฯ ยถากมฺมูปคตญาณสฺส หิ โส ทิพฺพจกฺขุโต อตฺถนฺตรภาวํ นิวาเรติฯ น หิ ทิพฺพจกฺขุสฺส ยถากมฺมูปคตญาณโตติฯ

ยถากมฺมูปคตญาณกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. สํวรกถาวณฺณนา

[379] จาตุมหาราชิกานํ สํวราสํวรสพฺภาโว อาฏานาฏิยสุตฺเตน ปกาสิโตติ ‘‘ตาวติํเส เทเว อุปาทายา’’ติ อาหฯ เอวํ สติ สุคติกถายํ ‘‘ตาวติํเส สงฺคหิตานํ ปุพฺพเทวานํ สุราปานํ, สกฺกเทวานํ สุราปานนิวารณํ สุยฺยติ, ตํ เตสํ สุราปานํ อสํวโร น โหตี’’ติ วตฺตพฺพํ โหติฯ

สํวรกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ตติยวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. จตุตฺถวคฺโค

1. คิหิสฺส อรหาติกถาวณฺณนา

[387] คิหิสํโยชนสมฺปยุตฺตตายาติ เอเตน คิหิฉนฺทราคสมฺปยุตฺตตาย เอว ‘‘คิหี’’ติ วุจฺจติ, น พฺยญฺชนมตฺเตนาติ อิมมตฺถํ ทสฺเสติฯ

คิหิสฺส อรหาติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. อุปปตฺติกถาวณฺณนา

[388] อโยนิโสติ โอปปาติโก โหติ, ตตฺถ ตสฺสาเยวูปปตฺติยา ปรินิพฺพายีติ อตฺถํ คเหตฺวาติ อธิปฺปาโยฯ

อุปปตฺติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ