อรหนฺตาทิกถาวณฺณนา
[291] ยุตฺติวิโรโธ อรหโต สราคาทิภาเว ปุถุชฺชเนน อนานตฺตํ พฺรหฺมจริยวาสสฺส อผลตาติ เอวมาทิโก ทฏฺฐพฺโพฯ
อรหนฺตาทิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
ปทโสธนกถาวณฺณนา
[295] เตน การเณนาติ อตีตอตฺถิสทฺทานํ เอกตฺถตฺตา อตฺถิสทฺทตฺถสฺส จ นฺวาตีตภาวโต ‘‘อตีตํ นฺวาตีตํ, นฺวาตีตญฺจ อตีตํ โหตี’’ติ วุตฺตํ โหติฯ เอตฺถ ปน อตีตาทีนํ อตฺถิตํ วทนฺตสฺส ปรวาทิสฺเสวายํ โทโส ยถา อาปชฺชติ, น ปน ‘‘นิพฺพานํ อตฺถี’’ติ วทนฺตสฺส สกวาทิสฺส, ตถา ปฏิปาเทตพฺพํฯ
ปทโสธนกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
สพฺพมตฺถีติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
7. เอกจฺจํอตฺถีติกถา
1. อตีตาทิเอกจฺจกถาวณฺณนา
[299] ติณฺณํ ราสีนนฺติ อวิปกฺกวิปากวิปกฺกวิปากอวิปากานํฯ โวหารวเสน อวิปกฺกวิปากานํ อตฺถิตํ วทนฺโต กถํ โจเทตพฺโพติ วิจาเรติ ‘‘กมฺมุปจยํ จิตฺตวิปฺปยุตฺตํ สงฺขารํ อิจฺฉนฺตี’’ติฯ
เอกจฺจํอตฺถีติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
8. สติปฏฺฐานกถาวณฺณนา
[301] โลกุตฺตรภาวํ ปุจฺฉนตฺถายาติ โลกิยโลกุตฺตราย สมฺมาสติยา สติปฏฺฐานตฺตา, โลกุตฺตรายเยว วา ปรมตฺถสติปฏฺฐานตฺตา ตสฺสา วเสน โลกุตฺตรภาวํ ปุจฺฉนตฺถายาติ อตฺโถฯ ปเภทปุจฺฉาวเสนาติ โลกิยโลกุตฺตรสติปฏฺฐานสมุทายภูตสฺส สติปฏฺฐานสฺส ปเภทานํ ปุจฺฉาวเสนฯ
สติปฏฺฐานกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
9. เหวตฺถิกถาวณฺณนา
[304] อโยนิโส ปติฏฺฐาปิตตฺตาติ อวตฺตพฺพุตฺตเรน อุเปกฺขิตพฺเพน ปติฏฺฐาปิตตฺตาติ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ
เหวตฺถิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
มหาวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
2. ทุติยวคฺโค
1. ปรูปหารวณฺณนา
[307] อธิมานิกานํ สุกฺกวิสฺสฏฺฐิทสฺสนํ วิจาเรตพฺพํฯ เต หิ สมาธิวิปสฺสนาหิ วิกฺขมฺภิตราคาว, พาหิรกานมฺปิ จ กาเมสุ วีตราคานํ สุกฺกวิสฺสฏฺฐิยา อภาโว วุตฺโตติฯ อธิมานิกปุพฺพา ปน อธิปฺเปตา สิยุํฯ
[308] วจสายตฺเถติ นิจฺฉยตฺเถ, ‘‘กิํ การณา’’ติ ปน การณสฺส ปุจฺฉิตตฺตา พฺรหฺมจริยกถายํ วิย การณตฺเถติ ยุตฺตํฯ
ปรูปหารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
5. วจีเภทกถาวณฺณนา
[326] วจีเภทกถายํ โลกุตฺตรํ ปฐมชฺฌานํ สมาปนฺโนติ ปฐมมคฺคํ สนฺธาย วทติ, ยสฺมา โส ทุกฺขนฺติ วิปสฺสติ, ตสฺมา ทุกฺขมิจฺเจว วาจํ ภาสติ, น สมุทโยติอาทีนีติ อธิปฺปาโยฯ