เมนู

วจนสามญฺญมตฺตญฺจ ฉลวาทญฺจ นิสฺสายาติ วา อตฺโถฯ ฐปนา นิคฺคหปฺปฏิกมฺมานํ ปากฏภาวกรณํ น โหตีติ อิทํ วิจาเรตพฺพํฯ น หิ ปกฺขฏฺฐปเนน วินา ปุริมํ อนุชานิตฺวา ปจฺฉิมสฺส อวชานนํ, ปจฺฉิมํ วา อวชานนฺตสฺส ปุริมานุชานนํ มิจฺฉาติ สกฺกา อาโรเปตุนฺติฯ

[3] ตวาติ, ปฏิชานนฺตนฺติ จ ปจฺจตฺเต สามิอุปโยควจนานีติ อธิปฺปาเยน ‘‘ตฺวํเยว ปฏิชานนฺโต’’ติ อาหฯ

[4-5] จตูหิ ปาปนาโรปนาหิ นิคฺคหสฺส อุปนีตตฺตาติ ‘‘ทุนฺนิคฺคหิตา จ โหม, หญฺจี’’ติอาทินา ตยา มม กโต นิคฺคโห, มยา ตว กโต นิคฺคโห วิย มิจฺฉาติ เอวํ เตน อนุโลมปญฺจเก จตูหิ ปาปนาโรปนาหิ กตสฺส นิคฺคหสฺส เตน นิยาเมน ทุกฺกฏภาวสฺส อตฺตนา กตนิคฺคเหน สห อุปนีตตฺตา อนิคฺคหภาวสฺส วา อุปคมิตตฺตาติ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ เอวเมว เตน หิ ยํ นิคฺคณฺหาสิ หญฺจิ…เป.… อิทํ เต มิจฺฉาติ เอตสฺส อนิคฺคหภาวนิคมนสฺเสว นิคฺคมนจตุกฺกตา เวทิตพฺพาฯ

อนุโลมปจฺจนีกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. ปจฺจนีกานุโลมวณฺณนา

[7-10] ‘‘อตฺตโน ลทฺธิํ นิสฺสาย ปฏิญฺญา ปรวาทิสฺสา’’ติ วตฺวา ปุน ‘‘ปรมตฺถวเสน ปุคฺคลสฺส อภาวโต ปฏิกฺเขโป ปรวาทิสฺสา’’ติ วุตฺตํฯ ตตฺรายํ ปฏิกฺเขโป อตฺตโน ลทฺธิยา ยทิ กโต, ปรมตฺถโต อญฺเญน สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน ปุคฺคโล อุปลพฺภตีติ อยมสฺส ลทฺธีติ อาปชฺชติฯ ตถา จ สติ นายํ สมฺมุติสจฺจวเสน อุปลทฺธิํ อิจฺฉนฺเตน นิคฺคเหตพฺโพฯ อถ อตฺตโน ลทฺธิํ นิคฺคูหิตฺวา ปรสฺส ลทฺธิวเสน ปฏิกฺขิปติ, ปุริมปฏิญฺญาย อวิโรธิตตฺตา น นิคฺคเหตพฺโพฯ น หิ อตฺตโน จ ปรสฺส จ ลทฺธิํ วทนฺตสฺส โทโส อาปชฺชตีติฯ อตฺตโน ปน ลทฺธิยา ปฏิชานิตฺวา ปรลทฺธิยา ปฏิกฺขิปนฺเตน อตฺตโน ลทฺธิํ ฉฑฺเฑตฺวา ปรลทฺธิ คหิตา โหตีติ นิคฺคเหตพฺโพติ อยเมตฺถ อธิปฺปาโย สิยาฯ

ปจฺจนีกานุโลมวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สุทฺธสจฺจิกฏฺฐวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. โอกาสสจฺจิกฏฺโฐ

1. อนุโลมปจฺจนีกวณฺณนา

[11] สพฺพตฺถาติ สพฺพสฺมิํ สรีเรติ อยมตฺโถติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘สรีรํ สนฺธายา’’ติฯ ตตฺถาติ ตสฺมิํ สํขิตฺตปาเฐฯ ยสฺมา สรีรํ สนฺธาย ‘‘สพฺพตฺถ น อุปลพฺภตี’’ติ วุตฺเต สรีรโต พหิ อุปลพฺภตีติ อาปชฺชติ, ตสฺมา ปจฺจนีเก ปฏิกฺเขโป สกวาทิสฺสาติ เอเตน น เกนจิ สภาเวน ปุคฺคโล อุปลพฺภตีติ อยมตฺโถ วุตฺโต โหติฯ น หิ เกนจิ สภาเวน อุปลพฺภมานสฺส สรีรตทญฺญาวิมุตฺโต อุปลทฺธิโอกาโส อตฺถีติฯ

3. กาลสจฺจิกฏฺโฐ

1. อนุโลมปจฺจนีกวณฺณนา

[12] ปุริมปจฺฉิมชาติกาลญฺจาติ มชฺฌิมชาติกาเล อุปลพฺภมานสฺส ตสฺเสว ปุริมปจฺฉิมชาติกาเลสุ อุปลทฺธิํ สนฺธายาติ อธิปฺปาโยฯ เสสํ ปฐมนเย วุตฺตสทิสเมวาติ อิเมสุ ตีสุ ปฐเม ‘‘สพฺพตฺถา’’ติ เอตสฺมิํ นเย วุตฺตสทิสเมว, กิํ ตํ? ปาฐสฺส สํขิตฺตตาติ อตฺโถฯ อิธาปิ หิ ยสฺมา ‘‘สพฺพทา น อุปลพฺภตี’’ติ วุตฺเต เอกทา อุปลพฺภตีติ อาปชฺชติ, ตสฺมา ปจฺจนีเก ปฏิกฺเขโป สกวาทิสฺสาติ โยเชตพฺพนฺติฯ

4. อวยวสจฺจิกฏฺโฐ

1. อนุโลมปจฺจนีกวณฺณนา

[13] ตติยนเย จ ยสฺมา ‘‘สพฺเพสุ น อุปลพฺภตี’’ติ วุตฺเต เอกสฺมิํ อุปลพฺภตีติ อาปชฺชติ, ตสฺมา ปจฺจนีเก ปฏิกฺเขโป สกวาทิสฺสาติ โยเชตพฺพํฯ เตนาห ‘‘ตาทิสเมวา’’ติฯ

โอกาสาทิสจฺจิกฏฺโฐ