7. สตฺตกนิทฺเทสวณฺณนา

[203] สทฺธา นาม สาธุลทฺธิกาติ อุมฺมุชฺชตีติ เอเตน กุสเลสุ ธมฺเมสุ อนฺโตคธา, โพธิปกฺขิยธมฺเมสุ วา อธิโมกฺขภูตา สทฺธา สาธูติ อุมฺมุชฺชมานํ กุสลํ ทสฺเสติ, เอวํ หิรียาทีสุ จฯ กุสเลสุ ธมฺเมสูติ เอตฺถ ภุมฺมนิทฺเทโส ตทนฺโตคธตาย ตทุปการตาย วา เวทิตพฺโพฯ เอตฺถ จ อุมฺมุชฺชติ สาหุ สทฺธา กุสเลสุ ธมฺเมสูติอาทินา สทฺธาทีนํ อุมฺมุชฺชนปญฺญาย สทฺธาทีนํ อุปฺปตฺติํ ทสฺเสติฯ เตเนว ‘‘ตสฺส สา สทฺธา เนว ติฏฺฐตี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ‘‘สาหุ สทฺธา กุสเลสุ ธมฺเมสู’’ติ วา อุมฺมุชฺชนสฺส อุปการกํ อานิสํสทสฺสนํ วตฺวา ‘‘อุมฺมุชฺชตี’’ติ เอเตน สทฺธาสงฺขาตเมว อุมฺมุชฺชนํ ทสฺสิตนฺติ เวทิตพฺพํฯ จงฺกวาเรติ รชกานํ ขารปริสาวเนฯ เอกกมฺมนิพฺพตฺตา ปฏิสนฺธิภวงฺคจุติสนฺตติ เอโก จิตฺตวาโรติ จุติโต อนนฺตโร ยถาคหิโต ทุติโย โหตีติ อาห ‘‘ทุติยจิตฺตวาเรนา’’ติฯ อุมฺมุชฺชิตฺวา ฐิตาทโย จตฺตาโร ตาย ตาย ชาติยา อรหตฺตํ อสจฺฉิกโรนฺตา อเนเก ปุคฺคลา เวทิตพฺพา, สจฺฉิกโรนฺโต ปน เอโกปิ ปุพฺพภาเค ตติยปุคฺคลาทิภาวํ อาปชฺชิตฺวา อนฺเต สตฺตมปุคฺคโล โหตีติฯ

สตฺตกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. ทสกนิทฺเทสวณฺณนา

[209] ปญฺจนฺนํ อิธ นิฏฺฐา, ปญฺจนฺนํ อิธ วิหาย นิฏฺฐาติ เอตฺถ เย โสตาปนฺนาทโย รูปารูปภเว อุปปชฺชิตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสนฺติ, เต อิธ วิหาย นิฏฺฐาปกฺขํ ภชมานาปิ อชฺฌตฺตสํโยชนานํ อสมุจฺฉินฺนตฺตา ปุถุชฺชนสาธารเณ จ ฐาเน อุปปตฺติยา น คหิตาฯ อสาธารณฏฺฐานุปฺปตฺติวเสน ปน อนฺตราปรินิพฺพายีอาทโย เอว ‘‘อิธ วิหาย นิฏฺฐา’’ติ วุตฺตาติ เวทิตพฺพาติฯ

ทสกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปุคฺคลปญฺญตฺติปกรณ-มูลฏีกา สมตฺตาฯ

กถาวตฺถุปกรณ-มูลฏีกา

คนฺถารมฺภกถาวณฺณนา

กถานํ วตฺถุภาวโตติ กถาสมุทายสฺส ปกรณสฺส อตฺตโน เอกเทสานํ โอกาสภาวํ วทติฯ สมุทาเย หิ เอกเทสา อนฺโตคธาติฯ เยน ปกาเรน สงฺเขเปน อเทสยิ, ตํ ทสฺเสนฺโต ‘‘มาติกาฐปเนเนว ฐปิตสฺสา’’ติ อาหฯ

นิทานกถาวณฺณนา

อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพายีติ ปรินิพฺพานเมว ปรินิพฺพานสฺส ปรินิพฺพานนฺตรโต วิเสสนตฺถํ กรณภาเวน วุตฺตํฯ ยาย วา นิพฺพานธาตุยา อธิคตาย ปจฺฉิมจิตฺตํ อปฺปฏิสนฺธิกํ ชาตํ, สา ตสฺส อปฺปฏิสนฺธิวูปสมสฺส กรณภาเวน วุตฺตาติฯ ทุพฺพลปกฺขนฺติ น กาฬาโสกํ วิย พลวนฺตํ, อถ โข เอกมณฺฑลิกนฺติ วทนฺติฯ ธมฺมวาทีอธมฺมวาทีวิเสสชนนสมตฺถาย ปน ปญฺญาย อภาวโต ทุพฺพลตา วุตฺตาฯ เตสํเยวาติ พาหุลิยานเมว , พหุสฺสุติกาติปิ นามํฯ ภินฺนกาติ มูลสงฺคีติโต มูลนิกายโต วา ภินฺนา, ลทฺธิยา สุตฺตนฺเตหิ ลิงฺคากปฺเปหิ จ วิสทิสภาวํ คตาติ อตฺโถฯ

มูลสงฺคหนฺติ ปญฺจสติกสงฺคีติํฯ อญฺญตฺร สงฺคหิตาติอาทีสุ ทีฆาทีสุ อญฺญตฺร สงฺคหิตโต สุตฺตนฺตราสิโต ตํ ตํ สุตฺตํ นิกฺกฑฺฒิตฺวา อญฺญตฺร อกริํสูติ วุตฺตํ โหติฯ สงฺคหิตโต วา อญฺญตฺร อสงฺคหิตํ สุตฺตํ อญฺญตฺร กตฺถจิ อกริํสุ, อญฺญํ วา อกริํสูติ อตฺโถฯ อตฺถํ ธมฺมญฺจาติ ปาฬิยา อตฺถํ ปาฬิญฺจฯ วินเย นิกาเยสุ จ ปญฺจสูติ วินเย จ อวเสสปญฺจนิกาเยสุ จฯ