เมนู

ตตฺถ ชรามรณํ เอกนฺติกํ องฺคภาเวเนว คหิตํ, โสกาทโย ปน รูปภวาทีสุ อภาวโต อเนกนฺติกา เกวลํ ปากเฏน ผเลน อวิชฺชานิทสฺสนตฺถํ คหิตาฯ เตน อนาคเต ชาติยา สติ ตโต ปราย ปฏิสนฺธิยา เหตุเหตุภูตา อวิชฺชา ทสฺสิตาติ ภวจกฺกสฺส อวิจฺเฉโท ทสฺสิโต โหตีติฯ สุตฺตญฺจ โสกาทีนํ อวิชฺชา การณนฺติ เอตสฺเสวตฺถสฺส สาธกํ ทฏฺฐพฺพํ, น โสกาทีนํ พาลสฺส ชรามรณนิมิตฺตตามตฺตสฺสฯ ‘‘อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน’’ติ (สํ. นิ. 4.252) หิ วจเนน อวิชฺชา โสกาทีนํ การณนฺติ ทสฺสิตา, น จ ชรามรณนิมิตฺตเมว ทุกฺขํ ทุกฺขนฺติฯ

อุทฺเทสวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อวิชฺชาปทนิทฺเทสวณฺณนา

[226] ‘‘อวิชฺชาปจฺจยา 92 สงฺขารา’’ติ หิ วุตฺตนฺติ เอเตน อวิชฺชาย วิเสสนภาเวน สงฺขารานญฺจ ปธานภาเวน วุตฺตตฺตา สงฺขารานํ นิทฺทิสิตพฺพภาวสฺส การณํ ทสฺเสติฯ ปิตา กถียติ ‘‘ทีโฆ สาโม, มิตฺโต รสฺโส, โอทาโต ทตฺโต’’ติฯ

รสิตพฺโพ ปฏิวิชฺฌิตพฺโพ สภาโว รโส, อตฺตโน รโส สรโส, ยาถาโว สรโส ยาถาวสรโส, โส เอว ลกฺขิตพฺพตฺตา ลกฺขณนฺติ ยาถาวสรสลกฺขณํฯ ‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, อวิชฺชา? ทุกฺเข อญฺญาณ’’นฺติอาทินา (สํ. นิ. 2.2; ม. นิ. 1.103) สุตฺเต จตฺตาเรว วุตฺตานีติ ‘‘สุตฺตนฺติกปริยาเยนา’’ติ อาหฯ นิกฺเขปกณฺเฑ ปนาติอาทินา อิธ จตูสุ ฐาเนสุ กถิตาย เอว อวิชฺชาย นิกฺเขปกณฺเฑ อฏฺฐสุ ฐาเนสุ กิจฺจชาติโต ปญฺจวีสติยา ปเทหิ ลกฺขณโต จ กถิตตฺตา ตทตฺถสํวณฺณนาวเสน วิภาวนํ กโรติฯ อหาเปตฺวา วิภชิตพฺพวิภชนญฺหิ อภิธมฺมปริยาโย

ชายติ เอตฺถาติ ชาติ, อุปฺปตฺติฏฺฐานํฯ