เมนู

ยถา หิ มคฺเคน อสมุจฺฉินฺโน ราโค การณลาเภ อุปฺปชฺชนารโห ถามคตฏฺเฐน สนฺตาเน อนุเสตีติ วุจฺจติ, เอวํ อิฏฺฐารมฺมเณปีติ ตสฺส อารมฺมณานุสยนํ ทฏฺฐพฺพํฯ ตํ ปนสฺส อนุสยนํ อุปฺปตฺติยา ปากฏํ โหตีติ ทสฺเสตุํ อฏฺฐกถายํ ‘‘ยถา นามา’’ติอาทิ (วิภ. อฏฺฐ. 816) วุตฺตํฯ ‘‘อาจิณฺณสมาจิณฺณา’’ติ เอเตน อิฏฺฐารมฺมเณ ราคสฺส จิรปริภาวนํ วิภาเวติฯ ยสฺมา ปน เอวํ จิรปริภาวิตํ ปริเวเฐตฺวา วิย ฐิตํ โหติ, ตสฺมา ‘‘สมนฺตโต เวเฐตฺวา วิย ฐิตภาเวน อนุสยิตตํ ทสฺเสตี’’ติ วุตฺตํฯ ตถา หิ อุทเก นิมุคฺคสทิโส อุทาหโฏฯ ‘‘สพฺเพปิ เตภูมกา ธมฺมา กามนียฏฺเฐน กามา’’ติอาทิปาฬิวเสน ภวราคสฺสาปิ วตฺถุกามตา เวทิตพฺพาฯ ราควเสนาติ อารมฺมณรชฺชนวเสนฯ

[818] อินฺทฺริยวิเสโส วิเนยฺยานํ อินฺทฺริยปโรปริยตฺตํฯ

[819] ปหาตพฺเพน อุปทฺทุตนิโรธนตฺถํ ปหายกํ ปริเยสตีติ ปฐมํ ปหาตพฺพํ, ปจฺฉา ปหายกนฺติ อยํ ปหาตพฺพปชหนกฺกโม ปหานกฺกมปเทน วุตฺโตฯ ยสฺสาติ ปหาตพฺพสฺสฯ นฺติ ปหาตพฺพํฯ ปฐมํ วุจฺจตีติ ปหานวิจารณานํ ปฐมํ วุจฺจติฯ ตโต ปจฺฉา อปฺปหาตพฺพํ ยถา ตํ ทสฺสนตฺติกาทีสุฯ

[826] นฺติ ภวงฺคํฯ ตสฺสาติ โลกุตฺตรสฺสฯ ปาทกนฺติ อนฺติมภวิกสฺส ภวงฺคํ สนฺธายาหฯ

ฉฏฺฐพลนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สตฺตมพลนิทฺเทสวณฺณนา

[828] สมาปนฺโนมฺหีติ มญฺญตีติ อตฺโถฯ

สมาธิ วา ตสฺส อารมฺมณภูตํ กมฺมฏฺฐานํ วา จิตฺตมญฺชูสาติ โยชนาฯ ฐเปตุนฺติ ยถาปริจฺฉินฺนํ กาลํ สมาปตฺติจิตฺตํ ปวตฺเตตุํฯ

เตหีติ สญฺญามนสิกาเรหิฯ ตํสภาวตาติ กามาทิทุติยชฺฌานาทิอนุปกฺขนฺทนสภาวตาฯ ปคุณโวทานํ ปคุณภาวสิทฺธา ฌานสฺส ปฏิปกฺขโต วิสุทฺธิฯ

สตฺตมพลนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทสมพลนิทฺเทสวณฺณนา

[831] ปญฺญาว วิมุตฺตีติ ราคาทีหิ วิมุตฺติภูตา ปญฺญาว วิมุตฺตีติ โยชนาฯ กมฺมนฺตรสฺส วิปากนฺตรเมวาติ อตฺโถ วิปากนฺตรชานนสฺเสว ทุติยพลกิจฺจตฺตา, กมฺมนฺตรชานนสฺส จ ตติยพลกิจฺจตฺตาฯ พลสทิสตนฺติ เอกจฺจพลสทิสตํฯ กสฺมา ปเนตฺถ พลญาณกิจฺเจ วุจฺจมาเน ฌานาทิอพลญาณํ อุทาหฏนฺติ โจทนํ สนฺธายาห ‘‘ยทิปี’’ติอาทิฯ ตทนฺโตคธนฺติ ตสฺมิํ ฌานาทิปจฺจเวกฺขณาสภาเว สตฺตมพลญาเณ อนฺโตคธํฯ เอวนฺติ ฌานาทิญาณํ วิยฯ อปฺเปตุํ, วิกุพฺพิตุญฺจาติ อตฺตนา วุตฺตาการํ สนฺธายาหฯ สมุทยปฺปหานาทิเอกจฺจญาณกิจฺจมฺปิ อกโรนฺตํ สพฺพญฺญุตญฺญาณํ กถมปฺปนาทิกํ ฌานาทิกิจฺจํ กเรยฺย, พลญาเณหิ ปน ชานิตพฺพํ, ตโต อุตฺตริญฺจ ชานนฺตมฺปิ ยสฺมา เอกจฺจพลกิจฺจํ น กโรติ, ตสฺมา อญฺญาเนว พลญาณานิ, อญฺญํ สพฺพญฺญุตญฺญาณนฺติ ทสฺสนตฺถํ ‘‘เอเตสํ ปน กิจฺจํ น สพฺพํ กโรตี’’ติอาทิ (วิภ. อฏฺฐ. 831) อฏฺฐกถายํ วุตฺตํฯ ตตฺถ ยถา สพฺพญฺญุตญฺญาณํ อพลกิจฺจํ เอกจฺจํ น กโรติ, เอวํ พลกิจฺจมฺปีติ อุทาหรณทสฺสนวเสน ‘‘ตญฺหิ ฌานํ หุตฺวา อปฺเปตุ’’นฺติอาทิ วุตฺตนฺติ ทสฺเสตุํ ‘‘อถ วา…เป.… ทฏฺฐพฺพ’’นฺติ วุตฺตํฯ

ทสมพลนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ญาณวิภงฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

17. ขุทฺทกวตฺถุวิภงฺโค

1. เอกกนิทฺเทสวณฺณนา