กสฺมา ปเนตฺถ สมาเน อตฺถกิจฺเจ ปฏิเวธญาณสฺส วิย เทสนาญาณสฺสาปิ ยาว อรหตฺตมคฺคา อุปฺปชฺชมานตา น วุตฺตาติ โจทนํ สนฺธายาห ‘‘ปฏิเวธนิฏฺฐตฺตา’’ติอาทิ ฯ ปฏิเวธนิฏฺฐตฺตาติ ปฏิเวธสฺส ปริโยสานตฺตาฯ เตนาติ ปฏิเวธปริโยสานภูเตน อรหตฺตมคฺคญาเณนฯ ตทธิคเมน หิ สมฺปตฺตสกลสพฺพญฺญุคุโณ ภควา อนนฺตปฏิภาโน อนุปมาย พุทฺธลีฬาย ธมฺมํ เทเสตุํ สมตฺโถ อโหสิฯ ‘‘ปฏิลทฺธสฺสาปี’’ติ อิมินา สพฺพถา ลภาปกสฺส ปฏิเวธานุรูปตา เทสนาญาณสฺส อสกฺกุเณยฺยาติ ทีเปติ, เตน จ ปฏิเวธนมตฺเตเนตฺถ อตฺถสิทฺธีติ ทสฺเสติฯ เตนาห ‘‘เทสนาญาณสฺสา’’ติอาทิฯ

หานภาคิยธมฺมนฺติ วา หานภาคิยภาวสฺส การณํฯ กามสหคตสญฺญาทิธมฺมนฺติ กามคุณารมฺมณํ สญฺญามนสิการาทิํฯ ปุพฺเพว กตาภิสงฺขาราทินฺติ ‘‘จนฺเท วา สูริเย วา เอตฺตกํ คเต วุฏฺฐหิสฺสามี’’ติอาทินา สมาปชฺชนโต ปุพฺเพ ปวตฺตจิตฺตาภิสงฺขารปริกมฺมาทิํฯ

ตทภาวคฺคหเณนาติ กิเลสาวรณาภาวคฺคหเณนฯ ฐิตินฺติ อตฺถิภาวํฯ ตพฺพิปรีตายาติ ‘‘นตฺถิ ทินฺน’’นฺติอาทิกาย มิจฺฉาทิฏฺฐิยาฯ ฐานาภาวนฺติ อปฺปวตฺติํ, นตฺถิภาวํ วาฯ อุปรีติ อิมิสฺสา พลานํ อนุกฺกมกถาย อุปริ อนนฺตรเมวฯ วิปากาวรณาภาวทสฺสนาทิกสฺสาติ อาทิ-สทฺเทน กมฺมาวรณาภาวทสฺสนํ สงฺคณฺหาติฯ อิตรนฺติ อธิคมสฺส อฏฺฐานทสฺสนํฯ ตํสหิตานํ ธาตูนนฺติ ราคาทิสหิตานํ สภาวานํฯ เวมตฺตตา จ เตสํ ปจฺจยวิเสสสิทฺเธน อวตฺถาทิวิเสเสน เวทิตพฺพาฯ จริยาเหตูนนฺติ ราคาทิจริยาการณภูตานํ ธมฺมานํฯ

1. เอกกนิทฺเทสวณฺณนา

[761] อยํ วิเสโสติ สมาเนปิ นยทฺวยสฺส เตสํ อเหตุภาวาทิทีปเน เอกสฺส เหตุภาวาทิปฏิเสธตา, อิตรสฺส ราสนฺตราสงฺคโหติ อิทํ นานากรณํฯ เอกาย ชาติยาติ อาทานนิกฺเขปปริจฺฉินฺนสฺส เอกสฺส ภวสฺสฯ ตทนฺโตคธตายาติ คติอนฺโตคธตายฯ ตตฺถ ตตฺถาติ ตํตํคติจุติภเวสุฯ

[762] ตถาติ อญฺญทฺวารารมฺมณตายฯ ขีราทีนํ…เป.… วิลกฺขณตาติ ยถา ขีรสฺส ทธิภาเวน, ทธิโน ตกฺกภาเวน วิลกฺขณตาปตฺติ, น เอวํ ปญฺจวิญฺญาณานํ นเหตุภาวาทิโต อญฺญสฺส สภาวาปตฺติ อตฺถีติ อตฺโถฯ