ตติยนยวณฺณนา
[470-1] โวสฺสชฺชนํ ปหานํ โวสฺสคฺโค, โวสฺสชฺชนํ วา วิสฺสฏฺฐภาโว นิราสงฺกานุปฺปเวโสติ อาห ‘‘โวสฺสคฺคสทฺโท…เป.… ทุวิธตา วุตฺตา’’ติฯ วิปสฺสนากฺขเณ ตทงฺคตนฺนินฺนปฺปกาเรน, มคฺคกฺขเณ สมุจฺเฉทตทารมฺมณกรณปฺปกาเรนฯ
ตติยนยวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
สุตฺตนฺตภาชนียวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
2. อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา
[472] อุเปกฺขนมุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคสฺส สภาโว, โส จ สมาธิวีริยสมฺโพชฺฌงฺโค วิย สมฺปยุตฺตานํ อูนาธิกภาวพฺยาวโฏ อหุตฺวา เตสํ อนูนานธิกภาเว มชฺฌตฺตาการปฺปวตฺตีติ อิมมตฺถํ อาห ‘‘อุเปกฺขนวเสนา’’ติอาทินาฯ ตตฺถ อุปปตฺติโต อิกฺขนนฺติ ปฏิสงฺขานมาหฯ
อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
โพชฺฌงฺควิภงฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
11. มคฺคงฺควิภงฺโค
2. อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา
[490] อภิธมฺเมติ ธมฺมสงฺคเหฯ โส หิ นิพฺพตฺติตาภิธมฺมเทสนา, น วิภงฺคเทสนา วิย สุตฺตนฺตนยวิมิสฺสาฯ อริโยปปทตํ น กโรติ วินาปิ เตนสฺส อริยภาวสิทฺธิโตฯ เตนาห อฏฺฐกถายํ ‘‘ยถา หี’’ติอาทิฯ
[493] ‘‘โลกิยกาเลนา’’ติ อิทํ ปุพฺพภาคภาวนานุภาเวน กิจฺจาติเรกสิทฺธีติ ทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ เอเตสนฺติ สมฺมาทิฏฺฐิอาทีนํฯ อปฺปหาเน, ปหาเน จ อาทีนวานิสํสวิภาวนาทินา วิเสสปฺปจฺจยตฺตา สมฺมาทิฏฺฐิอาทีนิ มิจฺฉาวาจาทีนิ ปชหาเปนฺตีติ วุตฺตานิฯ มิจฺฉาวาจาทิโต นิวตฺติ สมฺมาวาจาทิกิริยาติ วุตฺตํ ‘‘สมฺมาวาจาทิกิริยา หิ วิรตี’’ติฯ สมฺมาทิฏฺฐิอาทโย วิย น การาปกภาเวน, ตํสมงฺคีปุคฺคโล วิย น กตฺตุภาเวนฯ โลกุตฺตรกฺขเณปีติ น เกวลํ โลกิยกฺขเณเยว, อถ โข โลกุตฺตรกฺขเณปิฯ
ขนฺโธปธิํ วิปจฺจตีติ ปฏิสนฺธิทายิกํ สนฺธายาหฯ ตตฺถ วิปจฺจตีติ ปวตฺติวิปากทายิกํฯ
เอเกกนฺติ ‘‘ตตฺถ กตมา สมฺมาทิฏฺฐี’’ติอาทินา เอเกกํ องฺคํ ปุจฺฉิตฺวาฯ ตสฺส ตสฺเสวาติ เอเกกองฺคสฺเสว, น องฺคสมุทายสฺสฯ สห ปน ปุจฺฉิตฺวาติ ‘‘ตตฺถ กตโม ปญฺจงฺคิโก มคฺโค’’ติ ปุจฺฉิตฺวาฯ เอกโต วิสฺสชฺชนปฏินิทฺเทสตฺตาติ ยทิปิ ‘‘ตตฺถ กตมา สมฺมาทิฏฺฐิ? ยา ปญฺญา’’ติอาทินา (วิภ. 495) วิสฺสชฺชนํ กตํ, ‘‘ตตฺถ กตโม ปญฺจงฺคิโก มคฺโค’’ติ (วิภ. 494) ปน เอกโต กตาย ปุจฺฉาย วิสฺสชฺชนวเสน ปฏินิทฺเทสภาวโต น ปาฏิเยกฺกํ ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนํ นาม โหติฯ กสฺมา ปเนตฺถ ปญฺจงฺคิกวาเร เอว ปาฏิเยกฺกํ ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนํ กตํ, น อฏฺฐงฺคิกวาเรติ โจทนํ สนฺธายาห ‘‘ตตฺถา’’ติอาทิฯ เอเกกมุขายาติ สมฺมาทิฏฺฐิอาทิมุขายฯ
เตน วุตฺตํ ‘‘อริยํ โว, ภิกฺขเว, สมฺมาทิฏฺฐิํ เทเสสฺสามิ สอุปนิสํ สปริกฺขาร’’นฺติอาทิ (สํ. นิ. 5.28)ฯ ปุพฺพสุทฺธิยา สิชฺฌนฺติฯ ตถา หิ วุตฺตํ ‘‘ปุพฺเพว โข ปนสฺส กายกมฺมํ วจีกมฺมํ อาชีโว สุปริสุทฺโธ โหตี’’ติ (ม. นิ. 3.431), ตสฺมา สมฺมาวาจาทิมุขา ภาวนา นตฺถีติ อธิปฺปาโยฯ เตนาห ‘‘น มคฺคสฺส อุปจาเรนา’’ติฯ
อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
มคฺคงฺควิภงฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
12. ฌานวิภงฺโค
1. สุตฺตนฺตภาชนียํ
