สมาธิวิเสสนภาเวนาติ ‘‘ฉนฺทาธิปติ, ฉนฺทเหตุโก, ฉนฺทาธิโก วา สมาธิ ฉนฺทสมาธี’’ติอาทินา สมาธิสฺส วิเสสนภาเวน ฯ ‘‘สมาธิเสวนวเสนา’’ติ จ ปาโฐฯ ตตฺถ สมาธิเสวนวเสนาติ ฉนฺทาธิเก อธิปติํ กริตฺวา สมาธิสฺส อาเสวนวเสนฯ อุปายภูตานนฺติ ‘‘ฉนฺทวโต เจ สมาธิ อิชฺฌติ, มยฺเหว อิชฺฌตี’’ติ สมาธิอาเสวนาย อุปายภูตานํฯ

สุตฺตนฺตภาชนียวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา

[444] สาธิปติวารานิ อฏฺฐสตานิ, เตสุ ปจฺเจกํ จตฺตาโร อิทฺธิปาทา น สมฺภวนฺตีติ อาห ‘‘สาธิปติวารานํ ปริปุณฺณานํ อภาวา’’ติฯ ตตฺถ การณมาห ‘‘น หิ อธิปตีนํ อธิปตโย วิชฺชนฺตี’’ติฯ ยทิ หิ อธิปตี สิยุํ สาธิปตีติ อิทฺธิปาทเภเทน ทฺวตฺติํส นยสตานิ, สุทฺธิกานิ อฏฺฐาติ จตฺตาริ นยสหสฺสานิ ภเวยฺยุํ, ตํ ปน นตฺถีติ อธิปฺปาโยฯ ยตฺตกา ปน นยา อิธ ลพฺภนฺติ, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘เอเกกสฺมิํ ปนา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ สุทฺธิกานิ อฏฺฐ นยสตานิ สาธิปติกานิปิ อฏฺเฐวาติ จตุนฺนํ มคฺคานํ วเสน โสฬส นยสตานิฯ

อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. ปญฺหปุจฺฉกวณฺณนา

สยํ เชฏฺฐกภาเวน ปวตฺตนโต จตฺตาโร อธิปตโย อญฺญมญฺญํ ครุํ น กโรนฺติฯ ตสฺมา ‘‘จตฺตาโร อิทฺธิปาทา น มคฺคาธิปติโน’’ติ วุตฺตาฯ เตนาห ‘‘อญฺญมญฺญสฺส ปน อธิปตโย น ภวนฺตี’’ติฯ เอตมตฺถนฺติ ‘‘อธิปตโย อญฺญมญฺญสฺส อธิปตี น ภวนฺตี’’ติ เอตมตฺถํฯ อธิปติโนติ อธิปติ ภวิตุํ สมตฺถสฺสฯ อธิปติํ น กโรนฺตีติ อธิปติํ กตฺวา ครุํ กตฺวา นปฺปวตฺตนฺติฯ อธิปตีนํ สหภาเวติ อธิปติกิจฺจกรเณน สหปวตฺติยํฯ ‘‘อวีมํสาธิปติกสฺส มคฺคสฺส อภาวา’’ติ อิทํ ‘‘อธิปติตาสมตฺถา ธมฺมา อธิปติภาเวเนว ปวตฺเตยฺยุ’’นฺติ โทสาโรปนวเสนาห, น ยถาธิคตวเสนฯ

อธิปติธมฺมานญฺหิ ปุพฺพาภิสงฺขาเร สติ อธิปติภาเวน ปวตฺติ, น อญฺญถาติ สหภาเวปิ ตทภาวํ สนฺธาย วิเสสนํ น กตฺตพฺพํ สิยาติ สกฺกา วตฺตุํฯ อญฺญมญฺญาธิปติกรณภาเวติ อญฺญมญฺญํ อธิปติํ กตฺวา ปวตฺติยํฯ วีมํสาธิปติกตฺตวจนนฺติ วีมํสาธิปติกภาวสฺส วจนํฯ น วตฺตพฺพํ สิยา สพฺเพสมฺปิ อธิปตีนํ สาธิปติกตฺตาติ อธิปฺปาโยฯ สหภาโว ปฏิกฺขิตฺโต เอว สาธิปติภาวสฺส อเนกํสิกตาวจนโตฯ

ปญฺหปุจฺฉกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อิทฺธิปาทวิภงฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. โพชฺฌงฺควิภงฺโค

1. สุตฺตนฺตภาชนียํ