เมนู

อุทฺเทสวณฺณนา

[189] สจฺจวินิมุตฺตํ นตฺถิ ปวตฺตินิวตฺติตทุภยเหตุสนฺทสฺสนวเสน ปวตฺตนโตฯ สจฺเจสุ กมตีติ สจฺเจสุ วิสยภูเตสุ ปวตฺตติฯ เทเสตพฺพตฺถวิสยา หิ เทสนาติฯ เอเตสุ กมตีติ เอเตสุ อริยสจฺเจสุ ปริญฺญาทิกิจฺจสาธนวเสน ปวตฺตติฯ ‘‘สีลสมาธิปญฺญาสงฺขาต’’นฺติ วุตฺตํ อตฺถสภาวํ กมนกิริยาย กตฺตุภาเวน คหิตนฺติ ปากฏตรํ กตฺวา ทสฺเสตุํ ‘‘กิํ กมตี’’ติ ปุจฺฉติฯ ตพฺโพหาเรนาติ ตทุปจาเรนฯ เอเตน นิปฺปริยาเยน อตฺถสภาวํ สาสนํ, ปริยาเยน วจนสภาวนฺติ ทสฺเสติฯ

ตํสภาวาติ ทุกฺขาทิสภาวาฯ อมุสาสภาวาติ พาธนาทิภาเวน ภูตสภาวาฯ อญฺญาการรหิตาติ อพาธนาทิอาการวิวิตฺตาฯ ทฺวิธาติ ทุกฺขทุกฺขตาตนฺนิมิตฺตตาหิฯ ราคาทิกิเลสปริฬาโห กิเลสทาโหฯ สนฺตานสฺส อวิปฺผาริกตากรณํ ปุคฺคลหิํสนํฯ อตฺตโน เอว ติขิณภาโวติ สงฺขตธมฺมสฺส อตฺตโน สภาเวเนว รุชาวหติกฺขภาโวฯ สรเสเนวาติ สภาเวเนวฯ สมฺปิณฺฑกสฺส สมุทยสฺส, กิเลสสนฺตาปรหิตสฺส มคฺคสฺส, อวิปริณามสฺส นิโรธสฺส ทสฺสเนน ยถาสงฺขฺยํ ทุกฺขสฺส สงฺขตสนฺตาปวิปริณามฏฺฐา อาวิ ภวนฺตีติ อาห ‘‘อิตเร ยถากฺกมํ สมุทยมคฺคนิโรธทสฺสเนหิ อาวิภวนาการา’’ติฯ พฺยาเปตฺวาติ ภวาทีสุ นานารมฺมเณสุ จ วิสฏา หุตฺวาฯ อเนกตฺถตฺตา ธาตูนํ ‘‘อูหนํ ราสิกรณ’’นฺติ วตฺวา ปุน ตทตฺถํ วิวรติ ‘‘ทุกฺขนิพฺพตฺตน’’นฺติฯ เอกโวการภเวปิ หิ ราสิภูตเมว ทุกฺขํ นิพฺพตฺตติ อเนกธมฺมสมูหโต , ปเคว จตุปญฺจโวการภเวสุฯ เอตฺถ จ พฺยาปนตฺถํ อาการํ, ตสฺส จ ย-การาคมํ กตฺวา สมฺปิณฺฑนตฺถํ อายูหนนฺติ ปทํ เวทิตพฺพํฯ นิททาตีติ ทุกฺขสฺส เอกนฺตการณตฺตา ตํ นิทสฺเสนฺตํ วิย ชเนตีติ ทสฺเสนฺโต ‘‘อิทํ ตํ ทุกฺข’’นฺติอาทิมาหฯ ทุกฺข…เป.… อาวิ ภวติ โรคทสฺสเนน วิย โรคนิทานํฯ สํโยค…เป.… ทสฺสเนหีติ สํโยคฏฺโฐ วิสํโยคสภาวสฺส นิโรธสฺส, ปลิโพธฏฺโฐ นิยฺยานสภาวสฺส มคฺคสฺส ทสฺสเนน อาวิ ภวตีติ อตฺโถฯ เตติ สํโยคปลิโพธฏฺฐาฯ