เมนู

ทสมพลนิทฺเทสวณฺณนา

[831] ราคาทีหิ เจตโส วิมุตฺติภูโต สมาธิ เจโตวิมุตฺติฯ ปญฺญาว วิมุตฺติ ปญฺญาวิมุตฺติฯ กมฺมนฺตรวิปากนฺตรเมวาติ กมฺมนฺตรสฺส วิปากนฺตรเมวาติ อตฺโถฯ เจตนาเจตนาสมฺปยุตฺตกธมฺเม นิรยาทินิพฺพานคามินิปฏิปทาภูเต กมฺมนฺติ คเหตฺวา อาห ‘‘กมฺมปริจฺเฉทเมวา’’ติฯ อปฺเปตุํ น สกฺโกติ อฏฺฐมนวมพลานิ วิย, ตํสทิสํ อิทฺธิวิธญาณํ วิย วิกุพฺพิตุํฯ เอเตน ทสพลสทิสตญฺจ วาเรติ, ฌานาทิญาณํ วิย วา อปฺเปตุํ วิกุพฺพิตุญฺจฯ ยทิปิ หิ ฌานาทิปจฺจเวกฺขณญาณํ สตฺตมพลนฺติ ตสฺส สวิตกฺกสวิจารตา วุตฺตา, ตถาปิ ฌานาทีหิ วินา ปจฺจเวกฺขณา นตฺถีติ ฌานาทิสหคตํ ญาณํ ตทนฺโตคธํ กตฺวา เอวํ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ อถ วา สพฺพญฺญุตญฺญาณํ ฌานาทิกิจฺจํ วิย น สพฺพํ พลกิจฺจํ กาตุํ สกฺโกตีติ ทสฺเสตุํ ‘‘ตญฺหิ ฌานํ หุตฺวา อปฺเปตุํ อิทฺธิ หุตฺวา วิกุพฺพิตุญฺจ น สกฺโกตี’’ติ วุตฺตํ, น ปน กสฺสจิ พลสฺส ฌานอิทฺธิภาวโตติ ทฏฺฐพฺพํฯ

ทสมพลนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ญาณวิภงฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

17. ขุทฺทกวตฺถุวิภงฺโค

1. เอกกมาติกาทิวณฺณนา

[832] ‘‘เตตฺติํสติ ติกา’’ติ วุตฺตํ, เต ปน ปญฺจติํสฯ ตถา ‘‘ปุริสมลาทโย อฏฺฐ นวกา’’ติ วุตฺตํ, เต ปน อาฆาตวตฺถุอาทโย นวฯ เย ‘‘ทฺเว อฏฺฐารสกา’’ติอาทิมฺหิ วุตฺตา, เต เอว ‘‘อิติ อตีตานิ ฉตฺติํสา’’ติอาทินา ตโย ฉตฺติํสกา กตาติ อาห ‘‘ฉ อฏฺฐารสกา’’ติ, ทฺวาสฏฺฐิ ปน ทิฏฺฐิคตานิ อญฺญตฺถ วุตฺตภาเวเนว อิธ นิกฺขิตฺตานีติ น คหิตานีติ ทฏฺฐพฺพานิฯ

เอกกมาติกาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

(1.) เอกกนิทฺเทสวณฺณนา

[843-844] อตฺถิ ปฏิจฺจํ นามาติ ยถา ‘‘จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจา’’ติอาทีสุ นิสฺสยาทิปจฺจยภาเวน ปฏิจฺจาติ วุตฺตํ, น ตถา อิธ ขตฺติยาทิชาตีนํ ปรมตฺถโต อวิชฺชมานานํ นิสฺสยาทิปจฺจยตฺตสฺส อภาวาฯ เยสุ ปน ขนฺเธสุ สนฺเตสุ ขตฺติยาทิสมฺมุติ โหติ, เตสํ อพฺโพจฺฉินฺนตาว ขตฺติยาทิชาติยา อตฺถิตา, สา อิธ ปฏิจฺจ-สทฺเทน วิภาวิตาติ อตฺโถฯ เอกิสฺสา เสณิยาติ อสมฺภินฺนายาติ อตฺโถฯ

ปญฺหวิสฺสชฺชนาทิกิริยาสุ ปุรโต กรณํ ปุเรกฺขาโรฯ นิกฺเขปราสีติ นิธานราสิฯ ปตฺถฏากิตฺติโนติ วิตฺถิณฺณากิตฺติโนฯ รตฺตญฺญุมโทติ ปุราณญฺญุตามโทติ วทนฺติฯ จิรรตฺติชาเตน, จิรรตฺติปพฺพชิเตน วา ชานิตพฺพสฺส, รตฺตีนเมว วา ชานนมโทฯ อุปฏฺฐาปกมาโนติ อาณากรณมาโนฯ อาณากรณญฺหิ วิจารณํ อิธ ‘‘ยโส’’ติ วุตฺตนฺติฯ ปริมณฺฑลตฺตภาวนิสฺสิโต มาโน ปริณาหมโทฯ สรีรสมฺปตฺติปาริปูริยา มโท ปาริปูริมโท

[845] วตฺถุนา วินาปิ วตฺตพฺพตาย อวตฺถุกํ, น วตฺถุโน อภาวาฯ

[846] จิตฺตสฺส โวสฺสชฺชนนฺติ จิตฺตสฺส สติโต มุจฺจนํ, กายทุจฺจริตาทีสุ ปกฺขนฺทนํ วา โวสฺสคฺโคฯ