[699] อิมสฺมิํ ปน…เป.… กถิตาติ อิมินา อิมสฺมิํ วิภงฺเค กถิตานํ โลกิยภาวเมว ทสฺเสนฺโต ขนฺธวิภงฺคาทีหิ วิเสเสตีติ น อญฺญตฺถ โลกุตฺตรานํ อปฺปมญฺญานํ กถิตตา อนุญฺญาตา โหติฯ

ปญฺหปุจฺฉกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อปฺปมญฺญาวิภงฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

14. สิกฺขาปทวิภงฺโค

1. อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา

[703] ปติฏฺฐานฏฺเฐนาติ สมฺปโยควเสน อุปนิสฺสยวเสน จ โอกาสภาเวนฯ ปิฏฺฐปูวโอทนกิณฺณนานาสมฺภาเร ปกฺขิปิตฺวา มทฺทิตฺวา กตา สุรา นามฯ มธุกาทิปุปฺผปนสาทิผลอุจฺฉุมุทฺทิกาทินานาสมฺภารานํ รสา จิรปริวาสิตา เมรยํ นาม, อาสโวติ อตฺโถฯ

[704] ตํสมฺปยุตฺตตฺตาติ วิรติสมฺปยุตฺตตฺตา, วิรติเจตนาสมฺปยุตฺตตฺตา วาฯ

กมฺมปถา เอวาติ อสพฺพสาธารเณสุ ฌานาทิโกฏฺฐาเสสุ กมฺมปถโกฏฺฐาสิกา เอวาติ อตฺโถฯ สุราปานมฺปิ ‘‘สุราปานํ, ภิกฺขเว, อาเสวิตํ…เป.… นิรยสํวตฺตนิก’’นฺติ (อ. นิ. 8.40) วิสุํ กมฺมปถภาเวน อาคตนฺติ วทนฺติฯ เอวํ สติ เอกาทส กมฺมปถา สิยุํ, ตสฺมาสฺส ยถาวุตฺเตสฺเวว กมฺมปเถสุ อุปการกตฺตสภาคตฺตวเสน อนุปเวโส ทฏฺฐพฺโพฯ

สตฺตอิตฺถิปุริสารมฺมณตา ตถาคหิตสงฺขารารมฺมณตาย ทฏฺฐพฺพาฯ ‘‘ปญฺจ สิกฺขาปทา ปริตฺตารมฺมณา’’ติ หิ วุตฺตํฯ ‘‘สพฺพาปิ หิ เอตา วีติกฺกมิตพฺพวตฺถุํ อารมฺมณํ กตฺวา เวรเจตนาหิ เอว วิรมนฺตี’’ติ (วิภ. อฏฺฐ. 704) จ วกฺขตีติฯ

โครูปสีลโก ปกติภทฺโทฯ กากณิกมตฺตสฺส อตฺถายาติอาทิ โลภวเสน มุสากถเน วุตฺตํฯ โทสวเสน มุสากถเน จ นิฏฺฐปฺปตฺโต สงฺฆเภโท คหิโตฯ โทสวเสน ปรสฺส พฺยสนตฺถาย มุสากถเน ปน ตสฺส ตสฺส คุณวเสน อปฺปสาวชฺชมหาสาวชฺชตา โยเชตพฺพา, มนฺทาธิมตฺตพฺยสนิจฺฉาวเสน จฯ นิสฺสคฺคิยถาวรวิชฺชามยิทฺธิมยา สาหตฺถิกาณตฺติเกสฺเวว ปวิสนฺตีติ ทฺเว เอว คหิตาฯ

ปญฺจปิ กมฺมปถา เอวาติ เจตนาสงฺขาตํ ปริยายสีลํ สนฺธาย วุตฺตํ, วิรติสีลํ ปน มคฺคโกฏฺฐาสิกนฺติฯ เตสํ ปนาติ เสสสีลานํฯ

[712] ‘‘โกฏฺฐาสภาเวนา’’ติ วุตฺตํ, ‘‘ปติฏฺฐานภาเวนา’’ติ ปน วตฺตพฺพํฯ

เอตฺถ ปน สิกฺขาปทวาเร ปหีนปญฺจาภพฺพฏฺฐานสฺส อรหโต วิรมิตพฺพเวรสฺส สพฺพถา อภาวา กิริเยสุ วิรติโย น สนฺตีติ น อุทฺธฏา, เสกฺขานํ ปน ปหีนปญฺจเวรตฺเตปิ ตํสภาคตาย เวรภูตานํ อกุสลานํ เวรนิทานานํ โลภาทีนญฺจ สพฺภาวา วิรตีนํ อุปฺปตฺติ น น ภวิสฺสติฯ อกุสลสมุฏฺฐิตานิ จ กายกมฺมาทีนิ เตสํ กายทุจฺจริตาทีนิ เวราเนว, เตหิ จ เตสํ วิรติโย โหนฺเตว, ยโต นผลภูตสฺสปิ อุปริมคฺคตฺตยสฺส อฏฺฐงฺคิกตา โหติฯ สิกฺขาวาเร จ อภาเวตพฺพตาย ผลธมฺมาปิ น สิกฺขิตพฺพา, นาปิ สิกฺขิตสิกฺขสฺส อุปฺปชฺชมานา กิริยธมฺมาติ น เกจิ อพฺยากตา สิกฺขาติ อุทฺธฏาฯ

อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. ปญฺหปุจฺฉกวณฺณนา

[714] สมฺปตฺตวิรติวเสนาติ สมฺปตฺเต ปจฺจุปฺปนฺเน อารมฺมเณ ยถาวิรมิตพฺพโต วิรติวเสนาติ อตฺโถฯ

ปญฺหปุจฺฉกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สิกฺขาปทวิภงฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

15. ปฏิสมฺภิทาวิภงฺโค

1. สุตฺตนฺตภาชนียํ