เมนู

ภินฺนสนฺตานสฺเสวาติ สมฺพนฺธรหิตสฺส นานตฺตสฺส คหณโต สตฺตนฺตโร อุจฺฉินฺโน สตฺตนฺตโร อุปฺปนฺโนติ คณฺหนฺโต อุจฺเฉททิฏฺฐิมุปาทิยติฯ

ยโต กุโตจีติ ยทิ อญฺญสฺมา อญฺญสฺสุปฺปตฺติ สิยา, วาลิกโต เตลสฺส, อุจฺฉุโต ขีรสฺส กสฺมา อุปฺปตฺติ น สิยา, ตสฺมา น โกจิ กสฺสจิ เหตุ อตฺถีติ อเหตุกทิฏฺฐิํ, อวิชฺชมาเนปิ เหตุมฺหิ นิยตตาย ติลคาวีสุกฺกโสณิตาทีหิ เตลขีรสรีราทีนิ ปวตฺตนฺตีติ นิยติวาทญฺจ อุปาทิยตีติ วิญฺญาตพฺพํ ยถารหํ

กสฺมา? ยสฺมา อิทญฺหิ ภวจกฺกํ อปทาเลตฺวา สํสารภยมตีโต น โกจิ สุปินนฺตเรปิ อตฺถีติ สมฺพนฺโธฯ ทุรภิยานนฺติ ทุรติกฺกมํฯ อสนิวิจกฺกมิวาติ อสนิมณฺฑลมิวฯ ตญฺหิ นิมฺมถนเมว, นานิมฺมถนํ ปวตฺตมานํ อตฺถิ, เอวํ ภวจกฺกมฺปิ เอกนฺตํ ทุกฺขุปฺปาทนโต ‘‘นิจฺจนิมฺมถน’’นฺติ วุตฺตํฯ

ญาณาสินา อปทาเลตฺวา สํสารภยํ อตีโต นตฺถีติ เอตสฺส สาธกํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘วุตฺตมฺปิ เจต’’นฺติอาทิฯ ตนฺตูนํ อากุลกํ ตนฺตากุลกํ, ตนฺตากุลกมิว ชาตา ตนฺตากุลกชาตา, กิเลสกมฺมวิปาเกหิ อตีว ชฏิตาติ อตฺโถฯ คุณาย สกุณิยา นีฑํ คุณาคุณฺฑิกํฯ วฑฺฒิอภาวโต อปายํ ทุกฺขคติภาวโต ทุคฺคติํ สุขสมุสฺสยโต วินิปาตตฺตา วินิปาตญฺจ จตุพฺพิธํ อปายํ, ‘‘ขนฺธานญฺจ ปฏิปาฏี’’ติอาทินา วุตฺตํ สํสารญฺจ นาติวตฺตติฯ สํสาโร เอว วา สพฺโพ อิธ วฑฺฒิอปคมาทีหิ อตฺเถหิ อปายาทินามโก วุตฺโต เกวลํ ทุกฺขกฺขนฺธภาวโตฯ

ภวจกฺกกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สุตฺตนฺตภาชนียวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา

[243] ปถวีอากาสา วิย ปฏิจฺจสมุปฺปาโท มหาปตฺถฏวิตฺถาริตานํ อตฺถานํ ปริกปฺปวเสน กถิโตฯ