โมเหน อวิจาเรนฺโต อุทาสีนปกฺเขสุปิ สตฺตสงฺขาเรสุ สพฺเพสุ อภิสงฺคํ กโรตีติ อมูฬฺหสฺส ตทภาโว เวทิตพฺโพฯ ทุกฺขทสฺสนสฺส อาสนฺนปฏิปกฺขตฺตา โทสสฺส ตปฺปฏิปกฺเขน อโทเสน ทุกฺขทสฺสนํ โหติฯ

กมฺมปถราสิวณฺณนา

สุขาทีนิ อตฺตโน น พฺยาปาเทติ น วินาเสติ ปรสฺส จาติ ทฏฺฐพฺพํฯ กมฺมปถตาตํสภาคตาหิ กมฺมปถวเสนฯ

ปสฺสทฺธาทิยุคลวณฺณนา

ทรโถ สารมฺโภ, ทุกฺขโทมนสฺสปจฺจยานํ อุทฺธจฺจาทิกานํ กิเลสานํ จตุนฺนํ วา ขนฺธานํ เอตํ อธิวจนํฯ อุทฺธจฺจปฺปธานา กิเลสา อุทฺธจฺจาทิกิเลสา, อุทฺธจฺจํ วา อาทิํ กตฺวา สพฺพกิเลเส สงฺคณฺหาติฯ สุวณฺณวิสุทฺธิ วิยาติ ยถา สุวณฺณวิสุทฺธิ อลงฺการวิกติวินิโยคกฺขมา, เอวํ อยมฺปิ หิตกิริยาวินิโยคกฺขมาฯ

สมํ , สมนฺตโต วา ปกาเรหิ ชานนํ สมฺปชญฺญํฯ เจติยวนฺทนาทิอตฺถํ อภิกฺกมาทีสุ อตฺถานตฺถปริคฺคณฺหนํ สาตฺถกสมฺปชญฺญํฯ สติ จ อตฺเถ สปฺปายาสปฺปายรูปาทิปริคฺคณฺหนํ สปฺปายสมฺปชญฺญํฯ โคจรคามาภิกฺกมนาทีสุ กมฺมฏฺฐานาวิชหนํ โคจรสมฺปชญฺญํฯ อภิกฺกมนาทีนํ ธาตุอาทิวเสน ปวิจโย อสมฺโมหสมฺปชญฺญํฯ สพฺพกมฺมฏฺฐานภาวนานุยุตฺตานํ สพฺพโยคีนํ สพฺพทา อุปการกา อิเม ทฺเว ธมฺมา ปาริปนฺถกหรณโต ภาวนาวฑฺฒนโต จฯ ยถาห ‘‘ทฺเว ธมฺมา พหุการา สติ จ สมฺปชญฺญญฺจา’’ติ (ที. นิ. 3.352)ฯ ยุเค นทฺธา วิยาติ ยุคนทฺธา, อญฺญมญฺญํ นิมิตฺตภาเวน สมํ ปวตฺตาติ อตฺโถฯ ‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวตี’’ติ (อ. นิ. 4.170; ปฏิ. ม. 2.1) หิ สุตฺเต เอเตสํ ยุคนทฺธตา วุตฺตาฯ สพฺพกุสลธมฺเมสุ ลีนุทฺธจฺจาภาโว เอเตหิ ทฺวีหิ สมํ ยุตฺเตหีติ ‘‘วีริยสมาธิโยชนตฺถายา’’ติ อาห, โยควจนตฺถายาติ อตฺโถฯ