เมนู

อญฺญมญฺญํ ววตฺถิตาติ เอตฺถ กมฺมุนา กาโย กายกมฺมทฺวารนฺติ เอวํ ววตฺถิโต, น กาโย อิจฺเจวฯ ยถา สูจิกมฺมุนา สูจิกมฺมกรณนฺติ ววตฺถิตา, น สูจิ อิจฺเจว, ตถา อิทมฺปิ ทฏฺฐพฺพํฯ อญฺญมญฺญํ ววตฺถิตาติ จ อญฺญมญฺญํ วิเสสิตาติ อตฺโถฯ เอวํ สนฺเตติ ยถาวุตฺตํ ววตฺถานนิยมํ อคฺคเหตฺวา ‘‘ทฺวาเร จรนฺติ กมฺมานี’’ติอาทิวจนเมว คเหตฺวา โจเทติฯ ตตฺถ เอวํ สนฺเตติ กมฺมานํ ทฺวารจรเณ อญฺญมญฺเญน จ ววตฺถาเน นามลาเภ วิเสสเน สตีติ อตฺโถฯ

กายกมฺมทฺวารกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

วจีกมฺมทฺวารกถาวณฺณนา

จตูหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตาติ เอตฺถ สุภาสิตภาสนสงฺขาตา อปิสุณวาจา, ธมฺมภาสนสงฺขาโต อสมฺผปฺปลาโป, ปิยภาสนสงฺขาตา อผรุสวาจา, สจฺจภาสนสงฺขาโต อมุสาวาโท จาติ เอตา วาจา ตถาปวตฺตา เจตนา ทฏฺฐพฺพาฯ สหสทฺทา ปนาติ ตสฺส วิการสฺส สทฺเทน สห สมฺภูตตฺตา วุตฺตํฯ จิตฺตานุปริวตฺติตาย ปน โส น ยาว สทฺทภาวีติ ทฏฺฐพฺโพ, วิตกฺกวิปฺผารสทฺโท น โสตวิญฺเญยฺโยติ ปวตฺเตน มหาอฏฺฐกถาวาเทน จิตฺตสมุฏฺฐานสทฺโท วินาปิ วิญฺญตฺติฆฏฺฏเนน อุปฺปชฺชตีติ อาปชฺชติฯ ‘‘ยา ตาย วาจาย วิญฺญตฺตี’’ติ (ธ. ส. 636) หิ วจนโต อโสตวิญฺเญยฺยสทฺเทน สห วิญฺญตฺติยา อุปฺปตฺติ นตฺถีติ วิญฺญายตีติฯ

จิตฺตสมุฏฺฐานํ สทฺทายตนนฺติ เอตฺถ จ น โกจิ จิตฺตสมุฏฺฐาโน สทฺโท อสงฺคหิโต นาม อตฺถีติ อธิปฺปาเยน มหาอฏฺฐกถาวาทํ ปฏิเสเธติฯ ฉพฺพิเธน รูปสงฺคหาทีสุ หิ ‘‘โสตวิญฺเญยฺย’’นฺติ ‘‘ทิฏฺฐํ สุต’’นฺติ เอตฺถ ‘‘สุต’’นฺติ จ น โกจิ สทฺโท น สงฺคยฺหตีติฯ มหาอฏฺฐกถายํ ปน วิญฺญตฺติสหชเมว ชิวฺหาตาลุจลนาทิกรวิตกฺกสมุฏฺฐิตํ สุขุมสทฺทํ ‘‘ทิพฺพโสเตน สุตฺวา อาทิสตี’’ติ สุตฺเต ปฏฺฐาเน จ โอฬาริกสทฺทํ สนฺธาย ‘‘โสตวิญฺญาณสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย’’ติ วุตฺตนฺติ อิมินา อธิปฺปาเยน อโสตวิญฺเญยฺยตา วุตฺตา สิยาฯ