สมตฺตํ ตุสฺสนํ ติตฺติ สนฺตุฏฺฐิ, นตฺถิ เอตสฺส สนฺตุฏฺฐีติ อสนฺตุฏฺฐิ, อสนฺตุฏฺฐิสฺส ภาโว อสนฺตุฏฺฐิตาฯ วีริยปฺปวาเห ปวตฺตมาเน อนฺตรา เอว ปฏิคมนํ นิวตฺตนํ ปฏิวานํ, ตํ อสฺส อตฺถีติ ปฏิวานี , น ปฏิวานี อปฺปฏิวานี, ตสฺส ภาโว อปฺปฏิวานิตาฯ วิมุจฺจนํ นาม อารมฺมเณ อธิมุตฺตตา กิเลเสหิ สพฺพสงฺขาเรหิ จ นิสฺสฏตา จฯ ปฏิสนฺธิวเสนาติ กิเลสานํ ตํตํมคฺควชฺฌานํ อุปฺปนฺนมคฺเค ขนฺธสนฺตาเน ปุน สํทหนวเสนฯ อนุปฺปาทภูเตติ ตํตํผเลฯ อนุปฺปาทปริโยสาเนติ อนุปฺปาทกโร มคฺโค อนุปฺปาโท, ตสฺส ปริโยสาเนฯ

สุตฺตนฺติกทุกมาติกาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทุกมาติกาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

กามาวจรกุสลปทภาชนียวณฺณนา

[1] ‘‘เย วา ปน…เป.… อรูปิโน ธมฺมา’’ติ อิทํ ‘‘ผสฺโส โหตี’’ติ เอวมาทิกํ วิย น วิสุํ ‘‘เตปิ โหนฺตี’’ติ โหติ-สทฺเทน สมฺพนฺธํ กตฺวา วุตฺตํ, อุทฺทิฏฺฐาวเสเส จ ปน คเหตฺวา ‘‘อิเม ธมฺมา กุสลา’’ติ อปฺเปตุํ วุตฺตนฺติ อปฺปนาย อวโรธิตํฯ เอวญฺจ กตฺวา นิทฺเทเสปิ เอตสฺส ปทภาชนียํ น วุตฺตนฺติฯ สรูเปน ปน อทสฺสิตตฺตา ‘‘อตฺถี’’ติ วตฺวา ทุติเยน โหติ-สทฺเทน สมฺพนฺโธ นิทฺเทโส จ น กโต, สงฺเขเปน ปน อุทฺทิสิตฺวา สงฺเขเปเนว เย วา ปน ธมฺมา นิทฺทิฏฺฐาติ เอตสฺส ธมฺมสฺส อุทฺเทเส อวโรโธ ยุตฺโตฯ ธมฺมนิทฺเทเส จ นิทฺเทสาวสาเน วุตฺตสฺสาติฯ

ปุจฺฉาปริจฺเฉทวจเนเนว ปุจฺฉาภาเว วิญฺญาเต ปุจฺฉาวิเสสญาปนตฺถํ อาห ‘‘อยํ กเถตุกมฺยตาปุจฺฉา’’ติฯ ปญฺจวิธา หีติ มหานิทฺเทเส (มหานิ. 150; จูฬนิ. ปุณฺณกมาณวปุจฺฉานิทฺเทส 12; เมตฺตคูมาณวปุจฺฉานิทฺเทส 18) อาคตา ปุจฺฉา ทสฺเสติฯ ลกฺขณนฺติ ญาตุํ อิจฺฉิโต โย โกจิ สภาโวฯ อญฺญาตนฺติ เยน เกนจิ ญาเณน อญฺญาตภาวํ อาหฯ อทิฏฺฐนฺติ ทสฺสนภูเตน ญาเณน ปจฺจกฺขํ วิย อทิฏฺฐตํฯ อตุลิตนฺติ ‘‘เอตฺตกํ อิท’’นฺติ ตุลาภูตาย ปญฺญาย อตุลิตตํฯ อตีริตนฺติ ตีรณภูตาย ปญฺญาย อกตญาณกิริยาสมาปนตํฯ