ยทิ ปน อายู…เป.… สพฺพํ วิปากํ ทเทยฺย, อลทฺโธกาสญฺจ วิปากํ เทตีติ กตฺวา วิปกฺกวิปากญฺจ ทเทยฺย, ตโต เอกสฺเสว กมฺมสฺส สพฺพวิปาเกน ภวิตพฺพนฺติ อญฺญสฺส กมฺมสฺส โอกาโส น ภเวยฺย นิรตฺถกตฺตา , อุปฺปตฺติยาเยว โอกาโส น ภเวยฺย, อุปฺปนฺนสฺส วา ผลทาเนฯ อถ วา อลทฺโธกาสสฺส วิปากทาเน ปจฺจยนฺตรรหิตสฺสปิ วิปากทานํ อาปนฺนนฺติ อวิชฺชาตณฺหาทิปจฺจยนฺตรเขปกสฺส อญฺญสฺส อปจยคามิกมฺมสฺส กมฺมกฺขยกรสฺส โอกาโส น ภเวยฺยฯ ภาวิเตปิ มคฺเค อวิชฺชาทิปจฺจยนฺตรรหิตสฺส จ กมฺมสฺส วิปจฺจนโต สมตฺถตา น สิยาติ อตฺโถฯ สพฺพทา วา วิปากปฺปวตฺติยา เอว ภวิตพฺพตฺตา วิปากโต อญฺญสฺส ปวตฺติโอกาโส น ภเวยฺยฯ ตํ ปนาติ อายูหิตํ กมฺมํฯ อิทํ ปน ธุววิปากสฺส วิปาเกน อธุววิปากสฺสปิ ลทฺโธกาสสฺส วิปากํ อุปฺปาทีติ ทสฺเสตุํ อารทฺธนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ อฏฺฐ สมาปตฺติโย จ พลววิรเห อคฺคมคฺคภาวนาวิรเห จ อปฺปหีนสภาวโต ธุวํ วิปจฺจนฺตีติ ธุววิปากาติ วุตฺตาฯ อายูหิตกมฺเม วุจฺจมาเน อนุปฺปนฺนํ กสฺมา วุตฺตนฺติ? ยํ อายูหิตํ ภวิสฺสติ, ตตฺถาปิ อายูหิต-สทฺทปฺปวตฺติสพฺภาวาฯ

[1050] อุปาทินฺนาติ เอตฺถ น อุเปเตน อาทินฺนาติ อยมตฺโถ, อุปสทฺโท ปน อุปสคฺคมตฺตเมว, ตสฺมา อุปาทานารมฺมณา อุปาทาเนหิ, อญฺเญ จ อนภินิเวเสน ‘‘อหํ มคฺคํ ภาวยิํ, มม มคฺโค อุปฺปนฺโน’’ติอาทิเกน คหเณน อาทินฺนา อิจฺเจว อุปาทินฺนาฯ อุปาทินฺน-สทฺเทน วา อมคฺคผลธมฺมาเยว วุตฺตา, อิตเรหิ มคฺคผลธมฺมา จาติ เวทิตพฺพํฯ

ติกนิกฺเขปกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทุกนิกฺเขปกถาวณฺณนา

[1062] เมตฺตายนวเสนาติ เมตฺตาผรณวเสนฯ ‘‘เมตฺตยนวเสนา’’ติ วตฺตพฺเพ ทีฆํ กตฺวา วุตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ เมตฺตา, เมทนํ วา เมตฺตายนํ, ตญฺจ สิเนหวเสนฯ อนุทยตีติ อนุทาติ วตฺตพฺเพ ‘‘อนุทฺทา’’ติ ท-การาคมนํ กตฺวา วุตฺตํฯ อนุทฺทายนากาโรติ อนุรกฺขณากาโรฯ รกฺขณญฺหิ ทายนาฯ อนุทฺทายิตสฺสาติ อนุทฺทาย อยิตสฺสฯ ‘‘ชาติปิ ทุกฺขา’’ติอาทิํ สุณนฺตสฺส สวเน, อนิจฺจาทิโต สมฺมสนฺตสฺส สมฺมสเน, มคฺเคเนตฺถ สมฺโมหํ วิทฺธํเสนฺตสฺส ปฏิเวเธ, ปฏิวิชฺฌิตฺวา ปจฺจเวกฺขนฺตสฺส ปจฺจเวกฺขเณติ จตูสุ กาเลสุ ทุกฺเข ญาณํ วตฺตติฯ