[418] วิรุทฺธากาโรติ วิรุทฺธสฺส ปุคฺคลสฺส, จิตฺตสฺส วา อากาโร วิรุทฺธภาโวฯ เตน วิรุชฺฌนํ วิโรโธติ ทสฺเสติฯ วจนนฺติ เอตํ นิทสฺสนมตฺตํ ทฏฺฐพฺพํฯ สพฺพเมว หิ กิจฺจํ เอเตน กริยมานํ สุโรปิตํ สุชนิตํ น โหตีติฯ โรปสทฺทวจนตฺถเมว เกจิ วณฺเณนฺติฯ ตํ อปฺปมาณนฺติ โกธสฺส ตถาปวตฺตนสภาวาภาวา อญฺเญน เกนจิ การเณน ปริปุณฺณตา สิยาติ สนฺธาย วุตฺตํฯ

เอกาทสมจิตฺตวณฺณนา

[422] วิคตา จิกิจฺฉาติ จิกิจฺฉิตุํ ทุกฺกรตาย วุตฺตํ, น สพฺพถา จิกิจฺฉาภาวา วิจิกิจฺฉายาติ ตทตฺถํ ทสฺเสติฯ

[424] นิจฺฉยาภาวา อสณฺฐหนโต เจตโส ปวตฺติปจฺจยมตฺตตาย ‘‘ปวตฺติฏฺฐิติมตฺต’’นฺติ วุตฺตํฯ

[425] เอกํ อาการํ คนฺตุํ อสมตฺถตาย อตฺตโน อามุขํ สปฺปนโต โอสกฺกติฯ

ทฺวาทสมจิตฺตวณฺณนา

[429] อุทฺธจฺจํ อตฺตโน คหิตากาเร เอว ฐตฺวา ภมตีติ เอการมฺมณสฺมิํเยว วิปฺผนฺทนํ โหติฯ วิจิกิจฺฉา ปน ยทิปิ รูปาทีสุ เอกสฺมิญฺเญวารมฺมเณ อุปฺปชฺชติ, ตถาปิ ‘‘เอวํ นุ โข, อิทํ นุ โข’’ติ อุปฺปชฺชมานา ‘‘นนุ โข, อญฺญํ นุ โข’’ติ อญฺญํ คเหตพฺพาการํ อเปกฺขตีติ นานารมฺมเณ จลนํ โหติฯ

‘‘เอวํสมฺปทมิทํ เวทิตพฺพ’’นฺติ เอตฺตาวตา อิมสฺมิํ จิตฺตทฺวเย วุตฺตปกิณฺณกํ ทสฺเสตฺวา ทฺวาทสสุ ทสฺเสตุํ ‘‘สพฺเพสุปี’’ติอาทิมาหฯ กุสเลสุปิ อารมฺมณาธิปติํ อนุทฺธริตฺวา สหชาตาธิปติโน เอว อุทฺธฏตฺตา อิธาปิ โส เอว อุทฺธริตพฺโพ สิยาติ ‘‘สหชาตาธิปติ ลพฺภมาโนปิ น อุทฺธโฏ’’ติ วุตฺตํ นารมฺมณาธิปติโน อลพฺภมานตฺตาฯ โสปิ หิ อฏฺฐสุ โลภสหคเตสุ ลพฺภตีติฯ เสโสปีติ วีมํสโต อญฺโญปิ สหชาตาธิปติ นตฺถิ, โย อุทฺธริตพฺโพ สิยาฯ อารมฺมณาธิปติมฺหิ วตฺตพฺพเมว นตฺถิฯ กญฺจิ ธมฺมนฺติ ฉนฺทาทีสุ เอกมฺปิ สหชาตํฯ