โสฬส หารนิทฺเทสา เจว ปญฺจ นยนิทฺเทสา จ อาจริเยน นิทฺทิฏฺฐาฯ อมฺเหหิ จ ญาตา, ‘‘สํวณฺเณตพฺพสุตฺเต กิํ โสฬส หารา ปฐมํ โยเชตพฺพา, อุทาหุ นยา’’ติ ปุจฺฉิตพฺพตฺตา –

[22]

‘‘โสฬส หารา ปฐมํ, ทิสาโลจนโต ทิสา วิโลเกตฺวาฯ

สงฺขิปิย องฺกุเสน หิ, นเยหิ ติหิ นิทฺทิเส สุตฺต’’นฺติฯ –

คาถมาหฯ อฏฺฐกถายํ ปน ‘‘เอวํ หาเร, นเย จ นิทฺทิสิตฺวา อิทานิ เนสํ โยชนกฺกมํ ทสฺเสนฺโต ‘โสฬส หารา ปฐม’นฺติอาทิมาหา’’ติ (เนตฺติ. อฏฺฐ. 22) วุตฺตํฯ ตตฺถ โสฬส หารา พฺยญฺชนปริเยฏฺฐิภาวโต สํวณฺเณตพฺพสุตฺเต สํวณฺณนาภาเวน ปฐมํ โยเชตพฺพา, โยเชนฺเตน นิทฺทิฏฺฐา หารานุกฺกเมเนว โยเชตพฺพา, น อุปฺปฏิปาฏิยาฯ หารสํวณฺณนานุกฺกเมน สํวณฺเณตพฺพํ ปฐมํ สํวณฺเณตฺวา ปจฺฉา ทิสาโลจเนน โอโลเกตฺวา องฺกุสนเยน เนตฺวา ตีหิ อตฺถนเยหิ นิทฺทิเสติ อธิปฺปาโยฯ

อิติ สตฺติพลานุรูปา รจิตา

นยนิทฺเทสวิภาวนา นิฏฺฐิตาฯ

ทฺวาทสปทวิภาวนา

เนตฺติวิสยํ สาสนวรสงฺขาตํ สํวณฺเณตพฺพสุตฺตํ เยสํ พฺยญฺชนปทานํ, อตฺถปทานญฺจ วเสน ‘‘ทฺวาทส ปทานิ สุตฺต’’นฺติ สงฺคหวาเร วุตฺตํ, ‘‘กตมานิ ตานี’’ติ ปุจฺฉิตพฺพตฺตา สรูปโต นิทฺทิสิตุํ –

[23]

‘‘อกฺขรํ ปทํ พฺยญฺชนํ, นิรุตฺติ ตเถว นิทฺเทโสฯ

อาการฉฏฺฐวจนํ, เอตฺตาว พฺยญฺชนํ สพฺพํฯ

[24]

สงฺกาสนา ปกาสนา, วิวรณา วิภชนุตฺตานีกมฺมปญฺญตฺติฯ

เอเตหิ ฉหิ ปเทหิ, อตฺโถ กมฺมญฺจ นิทฺทิฏฺฐ’’นฺติฯ –