เมนู

นยนิทฺเทสวิภาวนา

[17] หารนิทฺเทสา นิทฺทิฏฺฐา, อมฺเหหิ จ ญาตา, ‘‘กตเม นยนิทฺเทสา’’ติ ปุจฺฉิตพฺพตฺตา ‘‘ตณฺหญฺจา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อถ วา เอวํ อุทฺเทสกฺกเมเนว หาเร นิทฺทิสิตฺวา อิทานิ นเย นิทฺทิสิตุํ ‘‘ตณฺหญฺจา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ โย สํวณฺณนาวิเสโส สุตฺเต อาคตํ ตณฺหญฺจ อวิชฺชญฺจ อตฺถโต นิทฺธารณวเสน คหิตํ ตณฺหญฺจ อวิชฺชญฺจ สํกิเลสปกฺขํ เนติ, สุตฺเต อาคเตน สมเถน, สุตฺเต อาคตาย วิปสฺสนาย อตฺถโต นิทฺธารณวเสน วา คหิเตน สมเถน, คหิตาย วิปสฺสนาย โวทานปกฺขํ เนติ, นยนฺโต จ สจฺเจหิ โยเชตฺวา เนติ, อยํ สํวณฺณนาวิเสโส โส นนฺทิยาวฏฺโฏ นโย นามาติ อตฺถโยชนาฯ

เอตฺถ จ อตฺถนยสฺส ภูมิ, สํวณฺณนา จ คาถายํ ‘‘นโย’’ติ วุตฺตา, ตสฺมา ‘‘สํวณฺณนาวิเสโส’’ติ วุตฺตํฯ น หิ อตฺถนโย สํวณฺณนา, จตุสจฺจปฏิเวธสฺส อนุรูโป ปุพฺพภาเค อนุคาหณนโย อตฺถนโยวฯ ตสฺส ปน อตฺถนยสฺส ยา สํวณฺณนา อุคฺฆฏิตญฺญุอาทีนํ วเสน ตณฺหาทิมุเขน นยภูมิรจนา ปวตฺตา, ตสฺส สํวณฺณนาว นยโวหาโร กโตติ วิตฺถารโต หารสมฺปาเต (เนตฺติ. 78-79) อาคมิสฺสติฯ

นนฺทิยาวฏฺฏนยนิทฺเทโส นิทฺทิฏฺโฐ, อมฺเหหิ จ ญาโต, ‘‘กตโม ติปุกฺขลนยนิทฺเทโส’’ติ ปุจฺฉิตพฺพตฺตา –

[18]

‘‘โย อกุสเล สมูเลหิ, เนติ กุสเล จ กุสลมูเลหิฯ

ภูตํ ตถํ อวิตถํ, ติปุกฺขลํ ตํ นยํ อาหู’’ติฯ –

คาถา วุตฺตาฯ ตตฺถ โย สํวณฺณนาวิเสโส อกุสเล สมูเลหิ อตฺตโน อกุสลสฺส ตีหิ โลภาทีหิ มูเลหิ สํกิเลสปกฺขํ เนติ, กุสเล จ กุสลมูเลหิ ตีหิ อโลภาทีหิ โวทานปกฺขํ เนติ, นยนฺโต จ ภูตํ กุสลากุสลํ เนติ, น อภูตํ มายามรีจิอาทโย วิย, ตถํ กุสลากุสลํ เนติ, น ฆฏาทโย วิย สมฺมุติสจฺจมตฺตํ, อวิตถํ กุสลากุสลํ เนติ, น วิตถํฯ กุสลากุสลานํ สภาวโต วิชฺชมานตฺตา ภูตา ปรมตฺถสจฺจตฺตา ตถา, อกุสลสฺส อิฏฺฐวิปากตาภาวโต, กุสลสฺส จ อนิฏฺฐวิปากตาภาวโต วิปาเก สติ อวิสํวาทกตฺตา อวิตถา ภวนฺติ, กุสลากุสลา หิ เอเตสํ ติณฺณํ ‘‘ภูตํ, ตถํ, อวิตถ’’นฺติ ปทานํ กุสลากุสลวิเสสนตา ทฏฺฐพฺพาฯ