สา อนาสวา ธมฺมธาตุ ธมฺมายตนปริยาปนฺนา ภวติ, ยํ อายตนํ อนาสวํ ภวติ, ภวงฺคํ ภวเหตุ โน ภวติฯ อยํ โอตรณา อายตเนหิ ธมฺมธาตุยา โอตรณา นามฯ

‘‘เอตฺตโกว โอตรโณ หารสมฺปาโต ปริปุณฺโณ’’ติ วตฺตพฺพตฺตา ‘‘นิยุตฺโต โอตรโณ หารสมฺปาโต’’ติ วุตฺตํฯ เยน เยน สํวณฺณนาวิเสสภูเตน โอตรณหารสมฺปาเตน สุตฺตปฺปเทสตฺถา โอตริตพฺพา, โส โส สํวณฺณนาวิเสสภูโต โอตรโณ หารสมฺปาโต นิยุตฺโต ยถารหํ นิทฺธาเรตฺวา ยุชฺชิตพฺโพติ อตฺโถ คเหตพฺโพติฯ

อิติ โอตรณหารสมฺปาเต สตฺติพลานุรูปา รจิตา

วิภาวนา นิฏฺฐิตาฯ

ปณฺฑิเตหิ ปน…เป.… คเหตพฺโพติฯ

อิโต ปฏฺฐาย ‘‘ตตฺถ กตโม’’ติอาทิอนุสนฺธฺยตฺโถ จ ปริโยสาเน ‘‘นิยุตฺโต’’ติอาทิอนุสนฺธฺยตฺโถ จ วุตฺตนยานุสาเรเนว วิญฺญาตพฺโพฯ กตฺถจิ กตฺถจิ ปาเฐ อปากฏํเยว ยถาพลํ กถยิสฺสามฯ

13. โสธนหารสมฺปาตวิภาวนา

[75] ยตฺถาติ ยสฺมิํ ปญฺเหฯ อารมฺโภ อตฺโถ สุทฺโธ ปริปุณฺโณ, โส ปญฺโห นิรวเสสโต วิสฺสชฺชิโต ภวติฯ ยตฺถ ปญฺเห ปน อารมฺโภ อตฺโถ น สุทฺโธ อปริปุณฺโณ โกจิ วิสฺสชฺเชตพฺโพ อวสิฏฺโฐ, โส ปญฺโห ตาว วิสฺสชฺชิโต น ภวติฯ

15. ปริกฺขารหารสมฺปาตวิภาวนา

[77] ‘‘ตสฺมา รกฺขิตจิตฺตสฺสา’’ติ ปเทน โย สติสํวโร วุตฺโต, อยํ สติสํวโร สมถสฺส ปริกฺขาโรฯ ‘‘สมฺมาสงฺกปฺปโคจโร’’ติ ปเทน โย สมฺมาสงฺกปฺโป วุตฺโต, โส สมฺมาสงฺกปฺโป วิปสฺสนาย ปริกฺขาโรติ วิภชิตฺวา โยเชตพฺโพฯ

16. สมาโรปนหารสมฺปาตวิภาวนา

[78] ‘‘ตสฺมา รกฺขิตจิตฺตสฺสา’’ติ ปเทน ยํ รกฺขิตจิตฺตํ วุตฺตํ, ตํ รกฺขิตจิตฺตํ ติณฺณํ สุจริตานํ กมฺมานํ ปทฏฺฐานํฯ สมฺมาทิฏฺฐิยา ภาวิตาย อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาวิโต ภวติ เอกโต ภาวิตพฺพตฺตา, ปทฏฺฐานการณตฺตา จฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘สมฺมาทิฏฺฐิโต หี’’ติอาทิฯ ยสฺส อรหโต สมาธิวิมุตฺติ ภวติ, อยํ อรหา อนุปาทิเสโส ปุคฺคโล, อยํ สมาธิวิมุตฺติ อนุปาทิเสสา นิพฺพานธาตุฯ

‘‘เทสนาหารสมฺปาตาทิโก หารสมฺปาโต เยน โสฬสปฺปเภทภาเวน สุตฺตปฺปเทสตฺเถ นิทฺธาเรตฺวา ยุชฺชิโต, โสฬสปฺปเภทภาโว เกน อมฺเหหิ สทฺทหิตพฺโพ’’ติ วตฺตพฺพตฺตา ‘‘เตนาหา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ เตน โสฬสปฺปเภทภาเวน อายสฺมา มหากจฺจาโน ‘‘โสฬส…เป.… สุตฺต’’นฺติ ยํ วจนํ อาห, เตน วจเนน โสฬสปฺปเภทภาโว ตุมฺเหหิ สทฺทหิตพฺโพฯ

‘‘เอตฺตโกว หารสมฺปาโต ปริปุณฺโณ’’ติ วตฺตพฺพตฺตา ‘‘นิยุตฺโต หารสมฺปาโต’’ติ วุตฺตํฯ เยน เยน สํวณฺณนาวิเสสภูเตน เทสนาหารสมฺปาเตน สุตฺตปฺปเทสตฺถา นิทฺธาริตา, โส โส สํวณฺณนาวิเสสภูโต เทสนาหารสมฺปาตาทิหารสมฺปาโต นิยุตฺโต ยถารหํ นิทฺธาเรตฺวา ยุชฺชิตพฺโพติ อตฺโถ คเหตพฺโพ, อฏฺฐกถายญฺจ (เนตฺติ. อฏฺฐ. 73, 76) ตถา นิทฺธาเรตฺวา ยุชฺชิโตติฯ

อิติ เทสนาหารสมฺปาตาทิหารสมฺปาเต สตฺติพลานุรูปา

รจิตา วิภาวนา นิฏฺฐิตาฯ

ปณฺฑิเตหิ ปน อฏฺฐกถาฏีกานุสาเรน คมฺภีรตฺโถ วิตฺถารโต วิภชิตฺวา คเหตพฺโพติฯ