‘‘เอตฺตโกว จตุพฺยูหหารสมฺปาโต ปริปุณฺโณ’’ติ วตฺตพฺพตฺตา ‘‘นิยุตฺโต จตุพฺยูโห หารสมฺปาโต’’ติ วุตฺตํฯ เยน เยน สํวณฺณนาวิเสสภูเตน จตุพฺยูหหารสมฺปาเตน นิรุตฺยาธิปฺปายนิทานปุพฺพาปรานุสนฺธิ นิทฺธาริตพฺโพ, โส โส สํวณฺณนาวิเสสภูโต จตุพฺยูหหารสมฺปาโต นิยุตฺโต ยถารหํ นิทฺธาเรตฺวา ยุชฺชิตพฺโพติ อตฺโถ คเหตพฺโพติฯ

อิติ จตุพฺยูหหารสมฺปาเต สตฺติพลานุรูปา รจิตา

วิภาวนา นิฏฺฐิตาฯ

ปณฺฑิเตหิ ปน…เป.… คเหตพฺโพติฯ

7. อาวฏฺฏหารสมฺปาตวิภาวนา

[69] เยน เยน จตุพฺยูหหารสมฺปาเตน นิรุตฺยาธิปฺปายนิทานปุพฺพาปรานุสนฺธโย วิภตฺตา, โส จตุพฺยูหหารสมฺปาโต ปริปุณฺโณ, ‘‘กตโม อาวฏฺฏหารสมฺปาโต’’ติ ปุจฺฉิตพฺพตฺตา ‘‘ตตฺถ กตโม อาวฏฺโฏ หารสมฺปาโต’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ กตโม สํวณฺณนาวิเสโส อาวฏฺฏหารสมฺปาโต นามาติ ปุจฺฉติฯ

‘‘กตเม สุตฺตตฺถา กถํ อาวฏฺเฏตพฺพา’’ติ ปุจฺฉิตพฺพตฺตา ‘‘ตสฺมา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ เนกฺขมฺมสงฺกปฺปสงฺขาตสมฺมาสงฺกปฺปพหุโล กสิณาทิวเสน, อวิหิํสาสงฺกปฺปสงฺขาตสมฺมาสงฺกปฺปพหุโล เมตฺตาทิวเสน อธิคตาย จิตฺเตกคฺคตาย จิตฺตํ ฐเปนฺโต สํกิเลสโต รกฺขิตจิตฺโต นาม โหติ, ‘‘ตสฺมา รกฺขิตจิตฺตสฺส, สมฺมาสงฺกปฺปโคจโร’’ติ อิมินา รกฺขิตจิตฺเต วุตฺเต สติ ยา เอกคฺคตา อาวฏฺเฏตพฺพา, สา อยํ เอกคฺคตา สมโถฯ ‘‘สมฺมาทิฏฺฐิปุเรกฺขาโร’’ติ อิมินา สมฺมาทิฏฺฐิปุเรกฺขาเร วุตฺเต สติ ยา ปญฺญา อาวฏฺเฏตพฺพา, สา อยํ ปญฺญา วิปสฺสนาฯ ‘‘ญตฺวาน อุทยพฺพย’’นฺติ อิมินา อุทยพฺพยญาณสมนฺนาคเต วุตฺเต สติ ยา ทุกฺขปริชานนา อาวฏฺเฏตพฺพา, สา อยํ ทุกฺขปริชานนา ทุกฺขปริญฺญาฯ ‘‘ถินมิทฺธาภิภู ภิกฺขู’’ติ อิมินา ปุคฺคลาธิฏฺฐาเนน ยํ ถินมิทฺธาภิภวนํ วุตฺตํ, อิทํ ถินมิทฺธาภิภวนํ สมุทยปฺปหานํฯ

‘‘สมฺมา ทุคฺคติโย ชเห’’ติ อิมินา โย สพฺพทุคฺคติชหนสงฺขาโต อนุปฺปาโท วุตฺโต, โส อยํ อนุปฺปาโท นิโรโธฯ อิติ ทุกฺขปริญฺญาย ปริญฺเญตพฺพํ ทุกฺขสจฺจํ อาวฏฺเฏตพฺพํ, สมุทยปฺปหาเนน ปหาตพฺพํ สมุทยสจฺจํ อาวฏฺเฏตพฺพํ, นิโรเธน นิโรธสจฺจํ อาวฏฺเฏตพฺพํ, สมถวิปสฺสนาหิ มคฺคสจฺจํ อาวฏฺเฏตพฺพนฺติ อิมานิ จตฺตาริ สจฺจานิ อาวฏฺเฏตพฺพานีติฯ

‘‘เอตฺตโกว อาวฏฺโฏ หารสมฺปาโต ปริปุณฺโณ’’ติ วตฺตพฺพตฺตา ‘‘นิยุตฺโต อาวฏฺโฏ หารสมฺปาโต’’ติ วุตฺตํฯ เยน เยน สํวณฺณนาวิเสสภูเตน อาวฏฺฏหารสมฺปาเตน สมถาทโย อาวฏฺเฏตพฺพา , โส โส สํวณฺณนาวิเสสภูโต อาวฏฺฏหารสมฺปาโต นิยุตฺโต ยถารหํ นิทฺธาเรตฺวา ยุชฺชิตพฺโพติ อตฺโถ คเหตพฺโพติฯ

อิติ อาวฏฺฏหารสมฺปาเต สตฺติพลานุรูปา รจิตา

วิภาวนา นิฏฺฐิตาฯ

ปณฺฑิเตหิ ปน…เป.… คเหตพฺโพติฯ

8. วิภตฺติหารสมฺปาตวิภาวนา

[70] เยน เยน อาวฏฺฏหารสมฺปาเตน สุตฺตตฺถา อาวฏฺเฏตพฺพา, โส อาวฏฺฏหารสมฺปาโต ปริปุณฺโณ, ‘‘กตโม วิภตฺติหารสมฺปาโต’’ติ ปุจฺฉิตพฺพตฺตา ‘‘ตตฺถ กตโม วิภตฺติหารสมฺปาโต’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ กตโม สํวณฺณนาวิเสโส วิภตฺติหารสมฺปาโต นามาติ ปุจฺฉติฯ

‘‘กตเม สุตฺตตฺถา กตฺถ วิภตฺตา’’ติ ปุจฺฉิตพฺพตฺตา ‘‘ตสฺมา รกฺขิตจิตฺตสฺสา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ยา ‘‘ตสฺมา…เป.… โคจโร’’ติ คาถา วุตฺตา, ติสฺสํ คาถายํ วุตฺโต กุสลปกฺโข ธมฺโม กุสลปกฺเขน ธมฺเมน สติสํวโร ธมฺโม นิทฺทิสิตพฺโพ วิภชิตพฺโพ, อกุสลปกฺเขน ธมฺเมน นิทฺทิสิตพฺโพ วิภชิตพฺโพฯ

กถํ? ‘‘รกฺขิตจิตฺตสฺสา’’ติ ปเทน วุตฺโต กุสลปกฺโข สติสํวโร ธมฺโม ‘‘จกฺขุทฺวารสํวโร…เป.… มโนทฺวารสํวโร’’ติ ฉพฺพิเธน กุสลปกฺเขน ธมฺเมน นิทฺทิสิตพฺโพ วิภชิตพฺโพฯ