2. อุทฺเทสวารอตฺถวิภาวนา

[1] เอวํ สงฺคหวาเรน สงฺเขปโต ทสฺสิเต หาราทโย อิทานิ วิภาเคน ทสฺเสตุํ ‘‘ตตฺถ กตเม โสฬส หารา’’ติอาทิเทสนา อารทฺธา ฯ อถ วา โสฬสหาราทิสมุทายา เนตฺติ นาม มยา มหากจฺจาเนน นิทฺทิฏฺฐาติ วุตฺตา, ‘‘กตเม เต โสฬส หารา’’ติ ปุจฺฉิตพฺพตฺตา วุตฺตํ ‘‘ตตฺถ โสฬส หารา’’ตฺยาทิฯ ตตฺถ ตตฺถาติ เตสุ โสฬสหาราทีสุฯ เทสนา หาโร, วิจโย หาโร…เป.… สามาโรปโน หาโรติ อิเม โสฬส หาราติ ทฏฺฐพฺพาฯ

ตตฺถ สพฺพสาธารณตฺตา หารปทสฺส วจนตฺโถ ปฐมํ วตฺตพฺโพฯ เกนฏฺเฐน หาราติ? หรียนฺติ เอเตหีติ หาราฯ เอเตหิ สํวณฺณนาวิเสเสหิ สํวณฺณิเยสุ สุตฺตเคยฺยาทีสุ อญฺญาณสํสยวิปลฺลาสา หรียนฺติ, อิติ อญฺญาณาทิหรณการณตฺตา ‘‘เอเตหี’’ติ ปเทน นิทฺทิฏฺฐา สํวณฺณนาวิเสสา หารา นาม, หร-ธาตุยา อาจริยสฺส วจีเภทสทฺโท, ตํสมุฏฺฐาปโก จิตฺตุปฺปาโท จ มุขฺยตฺโถ, เวเนยฺยานํ สํวณฺเณตพฺพสุตฺตสฺส อตฺถชานนาทิญาณสมฺปยุตฺตจิตฺตุปฺปาโท การณูปจารตฺโถ, ตสฺส อุปนิสฺสยปจฺจยภูตานํ สํวณฺณนาวิเสสานํ อุปนิสฺสยปจฺจยสตฺติ ผลูปจารตฺโถ, อิติ-สทฺเทน สา อุปนิสฺสยปจฺจยสตฺติเยว ปรามสียติฯ ตํสตฺติสมฺปนฺนา สํวณฺณนาวิเสสา ณ-ปจฺจยตฺถา โหนฺติฯ เอส นโย เอวรูเปสุ ฐาเนสุปิฯ วิตฺถาโร อฏฺฐกถายํ (เนตฺติ. อฏฺฐ. 1) วุตฺโต เอวฯ

อสาธารณโต ปน เทสียติ เอตายาติ เทสนาฯ เอตาย สํวณฺณนาย สํวณฺเณตพฺพสุตฺตตฺโถ เทสียติ สํวณฺณียติ สํวณฺณนานุสาเรน ญาปียติ, อิติ ญาปนการณตฺตา ‘‘เอตายา’’ติ ปเทน นิทฺทิฏฺฐา วิเสสสํวณฺณนา เทสนา นาม, น ปาฬิเทสนา, ปาฬิเทสนาย สํวณฺเณตพฺพสํวณฺณนาภาเวน สหจรณโต วา เทสนาฯ กิญฺจาปิ อญฺเญ หารา เทสนาปาฬิสงฺขาตสฺส สุตฺตสฺส อตฺถสํวณฺณนาภาวโต เทสนาย สหจาริโน โหนฺติ, อยํ ปน หาโร เยภุยฺเยน ยถารุตวเสเนว วิญฺญายมานตฺตา ปาฬิเทสนาย สห จรตีติ วตฺตพฺพตํ อรหติ, น ตถา ปเรฯ น หิ อสฺสาทาทีนวนิสฺสรณาทิสนฺทสฺสนลกฺขณรหิตา ปาฬิเทสนา อตฺถิ, อยญฺจ หาโร อสฺสาทาทิสนฺทสฺสนลกฺขโณติฯ

วิจิยนฺติ เอเตนาติ วิจโยฯ