เมนู

โส อมฺเห อิมินา โอวาเทน โอวทติฯ อิทญฺจ ปน เม อายสฺมโต ปุณฺณสฺส มนฺตาณิปุตฺตสฺส ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ธมฺโม อภิสมิโตติฯ ปฐมํฯ

2. ติสฺสสุตฺตํ

[84] สาวตฺถินิทานํฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา ติสฺโส ภควโต ปิตุจฺฉาปุตฺโต สมฺพหุลานํ ภิกฺขูนํ เอวมาโรเจติ – ‘‘อปิ เม, อาวุโส, มธุรกชาโต วิย กาโย; ทิสาปิ เม น ปกฺขายนฺติ; ธมฺมาปิ มํ น ปฏิภนฺติ; ถินมิทฺธญฺจ [ถีนมิทฺธญฺจ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] เม จิตฺตํ ปริยาทาย ติฏฺฐติ; อนภิรโต จ พฺรหฺมจริยํ จรามิ; โหติ จ เม ธมฺเมสุ วิจิกิจฺฉา’’ติฯ

อถ โข สมฺพหุลา ภิกฺขู เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุํ – ‘‘อายสฺมา, ภนฺเต, ติสฺโส ภควโต ปิตุจฺฉาปุตฺโต สมฺพหุลานํ ภิกฺขูนํ เอวมาโรเจติ – ‘อปิ เม, อาวุโส, มธุรกชาโต วิย กาโย; ทิสาปิ เม น ปกฺขายนฺติ; ธมฺมาปิ มํ น ปฏิภนฺติ; ถินมิทฺธญฺจ เม จิตฺตํ ปริยาทาย ติฏฺฐติ; อนภิรโต จ พฺรหฺมจริยํ จรามิ; โหติ จ เม ธมฺเมสุ วิจิกิจฺฉา’’’ติฯ

อถ โข ภควา อญฺญตรํ ภิกฺขุํ อามนฺเตสิ – ‘‘เอหิ ตฺวํ, ภิกฺขุ, มม วจเนน ติสฺสํ ภิกฺขุํ อามนฺเตหี’’ติฯ ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข โส ภิกฺขุ ภควโต ปฏิสฺสุตฺวา เยนายสฺมา ติสฺโส เตนุปสงฺกมิ ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ ติสฺสํ เอตทโวจ – ‘‘สตฺถา ตํ, อาวุโส ติสฺส, อามนฺเตตี’’ติฯ ‘‘เอวมาวุโส’’ติ โข อายสฺมา ติสฺโส ตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสฺสุตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อายสฺมนฺตํ ติสฺสํ ภควา เอตทโวจ – ‘‘สจฺจํ กิร ตฺวํ, ติสฺส, สมฺพหุลานํ ภิกฺขูนํ เอวมาโรเจสิ – ‘อปิ เม, อาวุโส, มธุรกชาโต วิย กาโย…เป.… โหติ จ เม ธมฺเมสุ วิจิกิจฺฉา’’’ติ? ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, ติสฺส, รูเป อวิคตราคสฺส อวิคตจฺฉนฺทสฺส อวิคตเปมสฺส อวิคตปิปาสสฺส อวิคตปริฬาหสฺส อวิคตตณฺหสฺส, ตสฺส รูปสฺส วิปริณามญฺญถาภาวา อุปฺปชฺชนฺติ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา’’ติ? ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ฯ

‘‘สาธุ สาธุ, ติสฺส! เอวญฺเหตํ, ติสฺส, โหติฯ ยถา ตํ รูเป อวิคตราคสฺส… เวทนาย… สญฺญาย… สงฺขาเรสุ อวิคตราคสฺส…เป.… เตสํ สงฺขารานํ วิปริณามญฺญถาภาวา อุปฺปชฺชนฺติ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา’’ติ? ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ฯ

‘‘สาธุ สาธุ, ติสฺส! เอวญฺเหตํ, ติสฺส, โหติฯ ยถา ตํ วิญฺญาเณ อวิคตราคสฺส อวิคตจฺฉนฺทสฺส อวิคตเปมสฺส อวิคตปิปาสสฺส อวิคตปริฬาหสฺส อวิคตตณฺหสฺส, ตสฺส วิญฺญาณสฺส วิปริณามญฺญถาภาวา อุปฺปชฺชนฺติ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา’’ติ? ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ฯ

‘‘สาธุ สาธุ, ติสฺส! เอวญฺเหตํ, ติสฺส, โหติฯ ยถา ตํ วิญฺญาเณ อวิคตราคสฺสฯ ตํ กิํ มญฺญสิ, ติสฺส, รูเป วิคตราคสฺส วิคตจฺฉนฺทสฺส วิคตเปมสฺส วิคตปิปาสสฺส วิคตปริฬาหสฺส วิคตตณฺหสฺส, ตสฺส รูปสฺส วิปริณามญฺญถาภาวา อุปฺปชฺชนฺติ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา’’ติ? ‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ

‘‘สาธุ สาธุ, ติสฺส! เอวญฺเหตํ, ติสฺส, โหติฯ ยถา ตํ รูเป วิคตราคสฺส… เวทนาย… สญฺญาย… สงฺขาเรสุ วิคตราคสฺส… วิญฺญาเณ วิคตราคสฺส วิคตจฺฉนฺทสฺส วิคตเปมสฺส วิคตปิปาสสฺส วิคตปริฬาหสฺส วิคตตณฺหสฺส ตสฺส วิญฺญาณสฺส วิปริณามญฺญถาภาวา อุปฺปชฺชนฺติ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา’’ติ? ‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ

‘‘สาธุ สาธุ, ติสฺส! เอวญฺเหตํ, ติสฺส, โหติฯ ยถา ตํ วิญฺญาเณ วิคตราคสฺสฯ ตํ กิํ มญฺญสิ, ติสฺส, รูปํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติ? ‘‘อนิจฺจํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘เวทนา … สญฺญา… สงฺขารา… วิญฺญาณํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติ? ‘‘อนิจฺจํ, ภนฺเต’’ฯ ตสฺมาติห…เป.… เอวํ ปสฺสํ…เป.… นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตี’’ติฯ

‘‘เสยฺยถาปิ, ติสฺส, ทฺเว ปุริสา – เอโก ปุริโส อมคฺคกุสโล, เอโก ปุริโส มคฺคกุสโลฯ ตเมนํ โส อมคฺคกุสโล ปุริโส อมุํ มคฺคกุสลํ ปุริสํ มคฺคํ ปุจฺเฉยฺยฯ โส เอวํ วเทยฺย – ‘เอหิ, โภ ปุริส, อยํ มคฺโคฯ เตน มุหุตฺตํ คจฺฉฯ เตน มุหุตฺตํ คนฺตฺวา ทกฺขิสฺสสิ ทฺเวธาปถํ, ตตฺถ วามํ มุญฺจิตฺวา ทกฺขิณํ คณฺหาหิฯ เตน มุหุตฺตํ คจฺฉฯ เตน มุหุตฺตํ คนฺตฺวา ทกฺขิสฺสสิ ติพฺพํ วนสณฺฑํฯ เตน มุหุตฺตํ คจฺฉฯ เตน มุหุตฺตํ คนฺตฺวา ทกฺขิสฺสสิ มหนฺตํ นินฺนํ ปลฺลลํ ฯ เตน มุหุตฺตํ คจฺฉฯ

เตน มุหุตฺตํ คนฺตฺวา ทกฺขิสฺสสิ โสพฺภํ ปปาตํฯ เตน มุหุตฺตํ คจฺฉฯ เตน มุหุตฺตํ คนฺตฺวา ทกฺขิสฺสสิ สมํ ภูมิภาคํ รมณีย’’’นฺติฯ

‘‘อุปมา โข มฺยายํ, ติสฺส, กตา อตฺถสฺส วิญฺญาปนายฯ อยํ เจเวตฺถ อตฺโถ – ‘ปุริโส อมคฺคกุสโล’ติ โข, ติสฺส, ปุถุชฺชนสฺเสตํ อธิวจนํฯ ‘ปุริโส มคฺคกุสโล’ติ โข, ติสฺส, ตถาคตสฺเสตํ อธิวจนํ อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ ‘ทฺเวธาปโถ’ติ โข, ติสฺส, วิจิกิจฺฉาเยตํ อธิวจนํ ฯ ‘วาโม มคฺโค’ติ โข, ติสฺส, อฏฺฐงฺคิกสฺเสตํ มิจฺฉามคฺคสฺส อธิวจนํ, เสยฺยถิทํ – มิจฺฉาทิฏฺฐิยา…เป.… มิจฺฉาสมาธิสฺสฯ ‘ทกฺขิโณ มคฺโค’ติ โข, ติสฺส, อริยสฺเสตํ อฏฺฐงฺคิกสฺส มคฺคสฺส อธิวจนํ, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺฐิยา…เป.… สมฺมาสมาธิสฺสฯ ‘ติพฺโพ วนสณฺโฑ’ติ โข, ติสฺส, อวิชฺชาเยตํ อธิวจนํฯ ‘มหนฺตํ นินฺนํ ปลฺลล’นฺติ โข, ติสฺส, กามานเมตํ อธิวจนํฯ ‘โสพฺโภ ปปาโต’ติ โข, ติสฺส, โกธูปายาสสฺเสตํ อธิวจนํฯ ‘สโม ภูมิภาโค รมณีโย’ติ โข, ติสฺส, นิพฺพานสฺเสตํ อธิวจนํฯ อภิรม, ติสฺส, อภิรม, ติสฺส! อหโมวาเทน อหมนุคฺคเหน อหมนุสาสนิยา’’ติ [อหมามิสธมฺมานุคฺคเหน มโมวาเทน มมานุสาสนิยาติ (ก.)]

อิทมโวจ ภควาฯ อตฺตมโน อายสฺมา ติสฺโส ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทีติฯ ทุติยํฯ

3. ยมกสุตฺตํ

[85] เอกํ สมยํ อายสฺมา สาริปุตฺโต สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน ยมกสฺส นาม ภิกฺขุโน เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺฐิคตํ อุปฺปนฺนํ โหติ – ‘‘ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ, ยถา ขีณาสโว ภิกฺขุ กายสฺส เภทา อุจฺฉิชฺชติ วินสฺสติ, น โหติ ปรํ มรณา’’ติฯ

อสฺโสสุํ โข สมฺพหุลา ภิกฺขู ยมกสฺส กิร นาม ภิกฺขุโน เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺฐิคตํ อุปฺปนฺนํ โหติ – ‘‘ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ, ยถา ขีณาสโว ภิกฺขุ กายสฺส เภทา อุจฺฉิชฺชติ วินสฺสติ, น โหติ ปรํ มรณา’’ติฯ