‘‘น วิญฺญาณํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ, น วิญฺญาณวนฺตํ วา อตฺตานํ; น อตฺตนิ วา วิญฺญาณํ, น วิญฺญาณสฺมิํ วา อตฺตานํฯ ‘อหํ วิญฺญาณํ, มม วิญฺญาณ’นฺติ น ปริยุฏฺฐฏฺฐายี โหติฯ ตสฺส ‘อหํ วิญฺญาณํ, มม วิญฺญาณ’นฺติ อปริยุฏฺฐฏฺฐายิโน, ตํ วิญฺญาณํ วิปริณมติ อญฺญถา โหติ ฯ ตสฺส วิญฺญาณวิปริณามญฺญถาภาวา นุปฺปชฺชนฺติ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสาฯ เอวํ โข, คหปติ, อาตุรกาโย โหติ โน จ อาตุรจิตฺโต’’ติฯ

อิทมโวจ อายสฺมา สาริปุตฺโตฯ อตฺตมโน นกุลปิตา คหปติ อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ภาสิตํ อภินนฺทีติฯ ปฐมํฯ

2. เทวทหสุตฺตํ

[2] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สกฺเกสุ [สกฺเยสุ (ก.)] วิหรติ เทวทหํ นาม สกฺยานํ นิคโมฯ อถ โข สมฺพหุลา ปจฺฉาภูมคมิกา ภิกฺขู เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุํ – ‘‘อิจฺฉาม มยํ, ภนฺเต, ปจฺฉาภูมํ ชนปทํ คนฺตุํ, ปจฺฉาภูเม ชนปเท นิวาสํ กปฺเปตุ’’นฺติฯ

‘‘อปโลกิโต ปน โว, ภิกฺขเว, สาริปุตฺโต’’ติ? ‘‘น โข โน, ภนฺเต, อปโลกิโต อายสฺมา สาริปุตฺโต’’ติฯ ‘‘อปโลเกถ, ภิกฺขเว, สาริปุตฺตํฯ สาริปุตฺโต, ภิกฺขเว, ปณฺฑิโต, ภิกฺขูนํ อนุคฺคาหโก สพฺรหฺมจารีน’’นฺติฯ ‘‘เอวํ ภนฺเต’’ติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ

เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา สาริปุตฺโต ภควโต อวิทูเร อญฺญตรสฺมิํ เอฬคลาคุมฺเพ นิสินฺโน โหติฯ อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา เยนายสฺมา สาริปุตฺโต เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา สาริปุตฺเตน สทฺธิํ สมฺโมทิํสุฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ [สาราณียํ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ เอตทโวจุํ – ‘‘อิจฺฉาม มยํ, อาวุโส สาริปุตฺต, ปจฺฉาภูมํ ชนปทํ คนฺตุํ, ปจฺฉาภูเม ชนปเท นิวาสํ กปฺเปตุํฯ อปโลกิโต โน สตฺถา’’ติฯ