เมนู

‘‘ติฏฺฐนฺเตว โข [ติฏฺฐนฺติ โข ปน (สี. สฺยา. กํ. ปี.)], ภิกฺขเว, ตตฺเถว [ตเถว (กตฺถจิ)] ปญฺจินฺทฺริยานิฯ อเถตฺถ สุตวโต อริยสาวกสฺส อวิชฺชา ปหียติ, วิชฺชา อุปฺปชฺชติฯ ตสฺส อวิชฺชาวิราคา วิชฺชุปฺปาทา ‘อสฺมี’ติปิสฺส น โหติ; ‘อยมหมสฺมี’ติปิสฺส น โหติ; ‘ภวิสฺส’นฺติ… ‘น ภวิสฺส’นฺติ… รูปี… อรูปี … สญฺญี… อสญฺญี… ‘เนวสญฺญีนาสญฺญี ภวิสฺส’นฺติปิสฺส น โหตี’’ติฯ ปญฺจมํฯ

6. ขนฺธสุตฺตํ

[48] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘ปญฺจ, ภิกฺขเว, ขนฺเธ เทเสสฺสามิ , ปญฺจุปาทานกฺขนฺเธ จฯ ตํ สุณาถฯ กตเม จ, ภิกฺขเว, ปญฺจกฺขนฺธา? ยํ กิญฺจิ, ภิกฺขเว, รูปํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา โอฬาริกํ วา สุขุมํ วา หีนํ วา ปณีตํ วา ยํ ทูเร สนฺติเก วา, อยํ วุจฺจติ รูปกฺขนฺโธฯ ยา กาจิ เวทนา…เป.… ยา กาจิ สญฺญา… เย เกจิ สงฺขารา อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนา อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา โอฬาริกา วา สุขุมา วา…เป.… อยํ วุจฺจติ สงฺขารกฺขนฺโธฯ ยํ กิญฺจิ วิญฺญาณํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา โอฬาริกํ วา สุขุมํ วา หีนํ วา ปณีตํ วา ยํ ทูเร สนฺติเก วา, อยํ วุจฺจติ วิญฺญาณกฺขนฺโธฯ อิเม วุจฺจนฺติ, ภิกฺขเว, ปญฺจกฺขนฺธา’’ฯ

‘‘กตเม จ, ภิกฺขเว, ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา? ยํ กิญฺจิ, ภิกฺขเว, รูปํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ…เป.… ยํ ทูเร สนฺติเก วา สาสวํ อุปาทานิยํ, อยํ วุจฺจติ รูปุปาทานกฺขนฺโธฯ ยา กาจิ เวทนา…เป.… ยา ทูเร สนฺติเก วา สาสวา อุปาทานิยา, อยํ วุจฺจติ เวทนุปาทานกฺขนฺโธฯ ยา กาจิ สญฺญา…เป.… ยา ทูเร สนฺติเก วา สาสวา อุปาทานิยา, อยํ วุจฺจติ สญฺญุปาทานกฺขนฺโธฯ เย เกจิ สงฺขารา…เป.… สาสวา อุปาทานิยา, อยํ วุจฺจติ สงฺขารุปาทานกฺขนฺโธฯ ยํ กิญฺจิ วิญฺญาณํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ…เป.… ยํ ทูเร สนฺติเก วา สาสวํ อุปาทานิยํ, อยํ วุจฺจติ วิญฺญาณุปาทานกฺขนฺโธฯ อิเม วุจฺจนฺติ, ภิกฺขเว, ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา’’ติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. โสณสุตฺตํ

[49] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเปฯ อถ โข โสโณ คหปติปุตฺโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ …เป.… เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข โสณํ คหปติปุตฺตํ ภควา เอตทโวจ –

‘‘เย หิ เกจิ, โสณ, สมณา วา พฺราหฺมณา วา อนิจฺเจน รูเปน ทุกฺเขน วิปริณามธมฺเมน ‘เสยฺโยหมสฺมี’ติ วา สมนุปสฺสนฺติ; ‘สทิโสหมสฺมี’ติ วา สมนุปสฺสนฺติ; ‘หีโนหมสฺมี’ติ วา สมนุปสฺสนฺติ; กิมญฺญตฺร ยถาภูตสฺส อทสฺสนา? อนิจฺจาย เวทนาย ทุกฺขาย วิปริณามธมฺมาย ‘เสยฺโยหมสฺมี’ติ วา สมนุปสฺสนฺติ; ‘สทิโสหมสฺมี’ติ วา สมนุปสฺสนฺติ; ‘หีโนหมสฺมี’ติ วา สมนุปสฺสนฺติ; กิมญฺญตฺร ยถาภูตสฺส อทสฺสนา? อนิจฺจาย สญฺญาย… อนิจฺเจหิ สงฺขาเรหิ ทุกฺเขหิ วิปริณามธมฺเมหิ ‘เสยฺโยหมสฺมี’ติ วา สมนุปสฺสนฺติ; ‘สทิโสหมสฺมี’ติ วา สมนุปสฺสนฺติ; ‘หีโนหมสฺมี’ติ วา สมนุปสฺสนฺติ; กิมญฺญตฺร ยถาภูตสฺส อทสฺสนา? อนิจฺเจน วิญฺญาเณน ทุกฺเขน วิปริณามธมฺเมน ‘เสยฺโยหมสฺมี’ติ วา สมนุปสฺสนฺติ; ‘สทิโสหมสฺมี’ติ วา สมนุปสฺสนฺติ; ‘หีโนหมสฺมี’ติ วา สมนุปสฺสนฺติ; กิมญฺญตฺร ยถาภูตสฺส อทสฺสนา?

‘‘เย จ โข เกจิ, โสณ, สมณา วา พฺราหฺมณา วา อนิจฺเจน รูเปน ทุกฺเขน วิปริณามธมฺเมน ‘เสยฺโยหมสฺมี’ติปิ น สมนุปสฺสนฺติ ; ‘สทิโสหมสฺมี’ติปิ น สมนุปสฺสนฺติ ; ‘หีโนหมสฺมี’ติปิ น สมนุปสฺสนฺติ; กิมญฺญตฺร ยถาภูตสฺส ทสฺสนา? อนิจฺจาย เวทนาย… อนิจฺจาย สญฺญาย… อนิจฺเจหิ สงฺขาเรหิ… อนิจฺเจน วิญฺญาเณน ทุกฺเขน วิปริณามธมฺเมน ‘เสยฺโยหมสฺมี’ติปิ น สมนุปสฺสนฺติ; ‘สทิโสหมสฺมี’ติปิ น สมนุปสฺสนฺติ; ‘หีโนหมสฺมี’ติปิ น สมนุปสฺสนฺติ; กิมญฺญตฺร ยถาภูตสฺส ทสฺสนา?

‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, โสณ, รูปํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติ? ‘‘อนิจฺจํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วา’’ติ? ‘‘ทุกฺขํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ – ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา’’’ติ? ‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘เวทนา นิจฺจา วา อนิจฺจา วา’’ติ? ‘‘อนิจฺจา, ภนฺเต’’… ‘‘สญฺญา… สงฺขารา… วิญฺญาณํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติ? ‘‘อนิจฺจํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วา’’ติ? ‘‘ทุกฺขํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ – ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา’’’ติ? ‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ