เอวํ วุตฺเต, อายสฺมา สาริปุตฺโต อายสฺมนฺตํ มหาโกฏฺฐิกํ เอตทโวจ – ‘‘‘วิชฺชา, วิชฺชา’ติ, อาวุโส โกฏฺฐิก, วุจฺจติฯ กตมา นุ โข, อาวุโส, วิชฺชา, กิตฺตาวตา จ วิชฺชาคโต โหตี’’ติ? ‘‘อิธาวุโส, สุตวา อริยสาวโก รูปํ ปชานาติ, รูปสมุทยํ ปชานาติ, รูปนิโรธํ ปชานาติ, รูปนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานาติฯ เวทนํ… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ ปชานาติ, วิญฺญาณสมุทยํ ปชานาติ, วิญฺญาณนิโรธํ ปชานาติ , วิญฺญาณนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานาติฯ อยํ วุจฺจตาวุโส, วิชฺชา; เอตฺตาวตา จ วิชฺชาคโต โหตี’’ติฯ ทสมํฯ
อวิชฺชาวคฺโค เตรสโมฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
สมุทยธมฺเม ตีณิ, อสฺสาโท อปเร ทุเว;
สมุทเย จ ทฺเว วุตฺตา, โกฏฺฐิเก อปเร ตโยติฯ
14. กุกฺกุฬวคฺโค
1. กุกฺกุฬสุตฺตํ
[136] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘รูปํ, ภิกฺขเว, กุกฺกุฬํ, เวทนา กุกฺกุฬา, สญฺญา กุกฺกุฬา, สงฺขารา กุกฺกุฬา, วิญฺญาณํ กุกฺกุฬํฯ เอวํ ปสฺสํ, ภิกฺขเว, สุตวา อริยสาวโก รูปสฺมิมฺปิ นิพฺพินฺทติ, เวทนายปิ นิพฺพินฺทติ, สญฺญายปิ นิพฺพินฺทติ, สงฺขาเรสุปิ นิพฺพินฺทติ, วิญฺญาณสฺมิมฺปิ นิพฺพินฺทติฯ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ; วิราคา วิมุจฺจติฯ วิมุตฺตสฺมิํ วิมุตฺตมิติ ญาณํ โหติฯ ‘ขีณา ชาติ, วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ, กตํ กรณียํ, นาปรํ อิตฺถตฺตายา’ติ ปชานาตี’’ติฯ ปฐมํฯ
2. อนิจฺจสุตฺตํ
[137] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘ยํ, ภิกฺขเว, อนิจฺจํ; ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพฯ กิญฺจ, ภิกฺขเว, อนิจฺจํ? รูปํ , ภิกฺขเว, อนิจฺจํ; ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพฯ เวทนา อนิจฺจา…เป.… สญฺญา… สงฺขารา… วิญฺญาณํ อนิจฺจํ; ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพฯ ยํ, ภิกฺขเว, อนิจฺจํ; ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ’’ติฯ ทุติยํฯ
3. ทุติยอนิจฺจสุตฺตํ
[138] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘ยํ, ภิกฺขเว, อนิจฺจํ; ตตฺร โว ราโค ปหาตพฺโพฯ กิญฺจ, ภิกฺขเว, อนิจฺจํ? รูปํ, ภิกฺขเว, อนิจฺจํ; ตตฺร โว ราโค ปหาตพฺโพฯ เวทนา อนิจฺจา… สญฺญา… สงฺขารา… วิญฺญาณํ อนิจฺจํ; ตตฺร โว ราโค ปหาตพฺโพฯ ยํ, ภิกฺขเว, อนิจฺจํ; ตตฺร โว ราโค ปหาตพฺโพ’’ติฯ ตติยํฯ
4. ตติยอนิจฺจสุตฺตํ
[139] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘ยํ, ภิกฺขเว, อนิจฺจํ; ตตฺร โว ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯ กิญฺจ, ภิกฺขเว, อนิจฺจํ? รูปํ, ภิกฺขเว, อนิจฺจํ, ตตฺร โว ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพฯ เวทนา อนิจฺจา… สญฺญา… สงฺขารา… วิญฺญาณํ อนิจฺจํ; ตตฺร โว ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพฯ ยํ, ภิกฺขเว, อนิจฺจํ; ตตฺร โว ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ’’ติฯ จตุตฺถํฯ
5. ทุกฺขสุตฺตํ
[140] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘ยํ, ภิกฺขเว, ทุกฺขํ; ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ…เป.… ยํ, ภิกฺขเว, ทุกฺขํ; ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ’’ติฯ ปญฺจมํฯ
6. ทุติยทุกฺขสุตฺตํ
[141] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘ยํ, ภิกฺขเว, ทุกฺขํ; ตตฺร โว ราโค ปหาตพฺโพ…เป.… ยํ, ภิกฺขเว, ทุกฺขํ; ตตฺร โว ราโค ปหาตพฺโพ’’ติฯ ฉฏฺฐํฯ
7. ตติยทุกฺขสุตฺตํ
[142] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘ยํ, ภิกฺขเว, ทุกฺขํ; ตตฺร โว ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ…เป.… ยํ, ภิกฺขเว, ทุกฺขํ; ตตฺร โว ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ’’ติฯ สตฺตมํฯ
8. อนตฺตสุตฺตํ
[143] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘โย, ภิกฺขเว, อนตฺตา; ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพฯ โก จ, ภิกฺขเว, อนตฺตา? รูปํ, ภิกฺขเว, อนตฺตา; ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพฯ เวทนา อนตฺตา… สญฺญา… สงฺขารา… วิญฺญาณํ อนตฺตา; ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพฯ โย, ภิกฺขเว, อนตฺตา; ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ’’ติฯ อฏฺฐมํฯ