เอวํ วุตฺเต, เถรา ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ เขมกํ เอตทโวจุํ – ‘‘น โข [น โข ปน (ก.)] มยํ อายสฺมนฺตํ เขมกํ วิเหสาเปขา ปุจฺฉิมฺห, อปิ จายสฺมา เขมโก ปโหสิ ตสฺส ภควโต สาสนํ วิตฺถาเรน อาจิกฺขิตุํ เทเสตุํ ปญฺญาเปตุํ ปฏฺฐเปตุํ วิวริตุํ วิภชิตุํ อุตฺตานีกาตุํฯ ตยิทํ อายสฺมตา เขมเกน ตสฺส ภควโต สาสนํ วิตฺถาเรน อาจิกฺขิตํ เทสิตํ ปญฺญาปิตํ ปฏฺฐปิตํ วิวริตํ วิภชิตํ อุตฺตานีกต’’นฺติฯ

อิทมโวจ อายสฺมา เขมโกฯ อตฺตมนา เถรา ภิกฺขู อายสฺมโต เขมกสฺส ภาสิตํ อภินนฺทุํฯ อิมสฺมิญฺจ ปน เวยฺยากรณสฺมิํ ภญฺญมาเน สฏฺฐิมตฺตานํ เถรานํ ภิกฺขูนํ อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตานิ วิมุจฺจิํสุ, อายสฺมโต เขมกสฺส จาติฯ สตฺตมํฯ

8. ฉนฺนสุตฺตํ

[90] เอกํ สมยํ สมฺพหุลา เถรา ภิกฺขู พาราณสิยํ วิหรนฺติ อิสิปตเน มิคทาเยฯ อถ โข อายสฺมา ฉนฺโน สายนฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต อวาปุรณํ [อปาปุรณํ (สี. สฺยา. กํ.)] อาทาย วิหาเรน วิหารํ อุปสงฺกมิตฺวา เถเร ภิกฺขู เอตทโวจ – ‘‘โอวทนฺตุ มํ อายสฺมนฺโต เถรา, อนุสาสนฺตุ มํ อายสฺมนฺโต เถรา, กโรนฺตุ เม อายสฺมนฺโต เถรา ธมฺมิํ กถํ, ยถาหํ ธมฺมํ ปสฺเสยฺย’’นฺติฯ

เอวํ วุตฺเต, เถรา ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ ฉนฺนํ เอตทโวจุํ – ‘‘รูปํ โข, อาวุโส ฉนฺน, อนิจฺจํ; เวทนา อนิจฺจา; สญฺญา อนิจฺจา; สงฺขารา อนิจฺจา; วิญฺญาณํ อนิจฺจํฯ รูปํ อนตฺตา; เวทนา… สญฺญา… สงฺขารา… วิญฺญาณํ อนตฺตาฯ สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจา; สพฺเพ ธมฺมา อนตฺตา’’ติฯ

อถ โข อายสฺมโต ฉนฺนสฺส เอตทโหสิ – ‘‘มยฺหมฺปิ โข เอตํ เอวํ [มยฺหมฺปิ โข เอวํ (สฺยา. กํ.)] โหติ – ‘รูปํ อนิจฺจํ, เวทนา… สญฺญา… สงฺขารา… วิญฺญาณํ อนิจฺจํ; รูปํ อนตฺตา, เวทนา … สญฺญา… สงฺขารา… วิญฺญาณํ อนตฺตาฯ สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจา, สพฺเพ ธมฺมา อนตฺตา’ติฯ อถ จ ปน เม สพฺพสงฺขารสมเถ สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺเค ตณฺหากฺขเย วิราเค นิโรเธ นิพฺพาเน จิตฺตํ น ปกฺขนฺทติ นปฺปสีทติ น สนฺติฏฺฐติ นาธิมุจฺจติฯ ปริตสฺสนา อุปาทานํ อุปฺปชฺชติ; ปจฺจุทาวตฺตติ มานสํ – ‘อถ โก จรหิ เม อตฺตา’ติ ? น โข ปเนวํ ธมฺมํ ปสฺสโต โหติฯ โก นุ โข เม ตถา ธมฺมํ เทเสยฺย ยถาหํ ธมฺมํ ปสฺเสยฺย’’นฺติฯ