13. โสธนหารวิภงฺควณฺณนา

[45] โสเธติ นามาติ ปุจฺฉิตมตฺถํ หตฺถตเล ฐปิตอามลกํ วิย ปจฺจกฺขโต ทสฺเสนฺโต นิคฺคุมฺพํ นิชฺชฏํ กตฺวา วิวรนฺโต ตพฺพิสยอญฺญาณสํสยาทิมลาปนยเนน โสเธติ, เอวํ โสเธนฺโต จ ปทสฺส อตฺเถน อเภโทปจารํ กตฺวา ‘‘ปทํ โสเธติ’’จฺเจว วุจฺจติฯ เตนาห ‘‘ปทํ โสเธติ นามา’’ติฯ ปุจฺฉาย วิสฺสชฺชนเมเวตฺถ โสธนนฺติ อาห ‘‘ตทตฺถสฺส วิสฺสชฺชนโต’’ติฯ อารภียตีติ อารมฺโภ, เทสนาย ปกาสิยมาโน อตฺโถฯ เตนาห ‘‘น ตาว…เป.… ปโพธิตตฺตา’’ติฯ อิธ โสธนํ นาม ปฏิจฺฉนฺนรูปสฺส อตฺถสฺส เทสนานุภาเวน วิวฏภาวกรณนฺติ ตมตฺถํ อุปมาย วิภาเวตุํ ‘‘อญฺญาณปกฺขนฺทาน’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ

โสธนหารวิภงฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

14. อธิฏฺฐานหารวิภงฺควณฺณนา

[46] ธารยิตพฺพาติ อุปธาเรตพฺพา, อุปลกฺขิตพฺพาติ อตฺโถฯ วุตฺตเมว ‘‘สามญฺญวิเสสกปฺปนาย โวหารภาเวน อนวฏฺฐานโต’’ติอาทินา (เนตฺติ. อฏฺฐ. 14)ฯ

ตํ ตํ ผลนฺติ นิรยาทิํ ตํ ตํ ผลํฯ อญฺจิตาติ คตาฯ โยนีติ เอกชาติฯ สมานวเสน มิสฺสีภวติ เอตายาติ หิ โยนิ, อุปปตฺติฯ เปจฺจาติ มริตฺวาฯ อุสฺสนฺนตายาติ วิตกฺกพหุลตายฯ ‘‘อุสฺสนฺนตฺตา’’ติปิ วทนฺติฯ สสฺสตาทีหิ วา อุสฺสนฺนตฺตาฯ อสุรชาติยา นิพฺพตฺตาปนโก อสุรชาตินิพฺพตฺตนโกฯ

สงฺขาติ ปญฺญาฯ ปญฺญาปธานา จ ภาวนาติ อาห ‘‘ปฏิสงฺขาย ปฏิปกฺขภาวนายา’’ติฯ

[47] ปตฺถฏภาเวน ปถวีฯ สภาวธารณฏฺเฐน, นิสฺสตฺตนิชฺชีวฏฺเฐน จ ธาตุฯ อาปียติ, อปฺปายตีติ วา อาโปฯ เตชนวเสน ติกฺขตาวเสน, ทหนวเสน วา เตโชฯ