เมนู

10. เววจนหารวิภงฺควณฺณนา

[37] อญฺญมญฺเญหีติ อญฺเญหิ อญฺเญหิฯ อายตินฺติ ปจฺจเวกฺขณกาเลฯ กถญฺจีติ เยน เกนจิ ปกาเรน, ปฐมํ วุตฺเตน ปริยาเยน อปฺปฏิวิชฺฌนฺโต อปเรน ปริยาเยน ปฏิวิชฺเฌยฺยาติ อธิปฺปาโยฯ ปริยายวจนํ นิทฺทิสตีติ สมฺพนฺโธฯ เอวํ สพฺพตฺถฯ ตสฺมิํ ขเณติ ปริยายวจนสฺส วุตฺตกฺขเณฯ วิกฺขิตฺตจิตฺตานนฺติ อารมฺมณนฺตเรหิ วิวิธขิตฺตจิตฺตานํ อญฺญวิหิตานนฺติ อญฺญํ จินฺเตนฺตานํฯ กสฺมา ปน อญฺเญน ปริยาเยน ตทตฺถาวโพธนํ, นนุ เตน วุตฺเต ทฬฺหีกรณํ โหตีติ โจทนํ สนฺธายาห ‘‘เตเนวา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ตทญฺเญสนฺติ เตหิ วิกฺขิตฺตจิตฺตาทีหิ อญฺเญสํ, เยหิ ปฐมํ วจนํ สมฺมเทว คหิตํฯ ตตฺถาติ วุตฺตวจเนเนว ปุนปฺปุนํ วจเนฯ อธิคตอนฺวตฺถตาย ปุนรุตฺติ ปริวชฺชนตฺถํ วิเสสนภาเวน ตาหิ ตาหิ สญฺญาหิปิ อยมฺปิ สทฺโท อิมสฺสตฺถสฺส วาจโก, อยมฺปิ สทฺโท อิมสฺสตฺถสฺส วาจโกติ ปญฺญาปเนหิฯ เทเสตพฺพสฺส ตสฺส ตสฺส อตฺถสฺส อตฺตโน จิตฺเต อุปนิพนฺธนํ ฐปนํฯ ตตฺถาติ ธมฺมนิรุตฺติปฏิสมฺภิทายํฯ พีชาวาปนํ เหตุสมฺปาทนํฯ

เอวํ ภควโต ปริยายเทสนายํ อเนกานิ ปโยชนานิ วตฺวา อิทานิ อตฺตโน สมฺมาสมฺพุทฺธตาย เอวํ ตถาคตา พุทฺธลีลาย อเนเกหิ ปริยาเยหิ ธมฺมํ เทเสนฺตีติ ทสฺเสนฺโต ‘‘กิํ พหุนา’’ติอาทิมาหฯ

ปาฬิยํ ‘‘ปิหา นาม ยา วตฺตมานสฺส อตฺถสฺส ปตฺถนา’’ติ ปจฺจุปฺปนฺนวิสยตํ ทสฺเสตฺวา ปุน อนาคตวิสยตํ ทสฺเสตุํ ‘‘เสยฺยตรํ วา’’ติอาทิ วุตฺตนฺติ ‘‘อนาคตปจฺจุปฺปนฺนตฺถวิสยา ตณฺหา ปิหา’’ติ อาหฯ

อตฺถนิปฺผตฺติปฏิปาลนาติ อิมสฺมิํ วา ปเท ปิหาย เอวตฺถวเสน อนาคตปจฺจุปฺปนฺนตฺถวิสยภาวทีปนโตฯ

ธมฺมารมฺมเณเนว สงฺคหิตา ‘‘ธมฺมารมฺมณ’’นฺเตฺวว คหณํ คตาฯ จตุวีสติ ปทานีติ เอตฺถ เคหสิตโทมนสฺสูปวิจาราทีนํ จตุนฺนํ ฉกฺกานํ วเสน จตุวีส โกฏฺฐาสาฯ

[38] สาเยว ปตฺถนากาเรน ธมฺมนนฺทีติอาทิมาหาติ เอตฺถ อยมตฺโถ – สา เอว ปตฺถนากาเรน ปวตฺติยา อาสาทิปริยาเยน วุตฺตา ตณฺหา รูปาทิธมฺเมสุ นนฺทนฏฺเฐน ธมฺมนนฺทีฯ เตสํ เอว ปิยายนฏฺเฐน ธมฺมเปมํฯ คิลิตฺวา ปรินิฏฺฐเปตฺวา ฐานโต ธมฺมชฺโฌสานนฺติฯ

อิมินาปีติ น เกวลํ ‘‘ปญฺญา ปชานนา’’ติอาทิอาเวณิกปริยาเยเนว เววจนํ วตฺตพฺพํ, อถ โข อิมินา อาธิปเตยฺยาทิสาธารณปริยาเยนปิ เววจนํ วตฺตพฺพนฺติ อตฺโถฯ