สตฺตานํ วิสุทฺธิํ ปาปนตฺถายาติ ราคาทีหิ มเลหิ อภิชฺฌาวิสมโลภาทีหิ จ อุปกฺกิเลเสหิ กิลิฏฺฐจิตฺตานํ สตฺตานํ วิสุทฺธิปาปนตฺถาย สมติกฺกมนตฺถายฯ อายติํ อนุปฺปชฺชนญฺหิ อิธ ‘‘สมติกฺกโม’’ติ วุตฺตํฯ อตฺถํ คมนตฺถายาติ กายิกทุกฺขสฺส จ เจตสิกโทมนสฺสสฺส จาติ อิเมสํ ทฺวินฺนํ อตฺถงฺคมาย, นิโรธายาติ อตฺโถฯ ญายติ นิจฺฉเยน กมติ นิพฺพานํ, ตํ วา ญายติ ปฏิวิชฺฌียติ เอเตนาติ ญาโย, สมุจฺเฉทภาโว อริยมคฺโคติ อาห ‘‘สหวิปสฺสนกสฺส มคฺคสฺสา’’ติฯ ปจฺจกฺขกรณตฺถายาติ อตฺตปจฺจกฺขตายฯ ปรปจฺจเยน วินา ปจฺจกฺขกรณญฺหิ ‘‘สจฺฉิกิริยา’’ติ วุจฺจติฯ อสมฺภินฺนนฺติ ปิตฺตเสมฺหาทีหิ อปลิพุทฺธํ อนุปหตํฯ

ราคานุคโต สมาธิ อภินโต นาม โหติ อารมฺมเณ อภิมุขาภาเวน ปวตฺติยา, โทสานุคโต ปน อปนโต อปคมนวเสน ปวตฺติยา, ตทุภยปฺปฏิกฺเขเปน ‘‘น จาภินโต น จาปนโต’’ติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘ราควเสนา’’ติอาทิฯ น สสงฺขารนิคฺคยฺหวาริตคโตติ โลกิยชฺฌานจิตฺตานิ วิย น สสงฺขาเรน สปฺปโยเคน ตทงฺคปฺปหานวิกฺขมฺภนปฺปหานวเสน จ นิคฺคเหตฺวา วาเรตฺวา ฐิโตฯ กิญฺจรหิ กิเลสานํ ฉินฺนนฺเต อุปฺปนฺโนฯ ตถาภูตํ ผลสมาธิํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘น สสงฺขาเรน…เป.… ฉินฺนนฺเต อุปฺปนฺโน’’ติฯ

อานนฺทสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. โลกายติกสุตฺตวณฺณนา

[38] สตฺตเม โลกายตวาทกาติ อายติํ หิตํ โลโก น ยตติ น วิรุหติ เอเตนาติ โลกายตํ, วิตณฺฑสตฺถํฯ ตญฺหิ คนฺถํ นิสฺสาย สตฺตา ปุญฺญกิริยาย จิตฺตมฺปิ น อุปฺปาเทนฺติ, ตํ วทนฺตีติ โลกายตวาทกาฯ

ทฬฺหํ ถิรํ ธนุ เอตสฺสาติ ทฬฺหธนฺวา (อ. นิ. ฏี. 2.4.45-46; สํ. นิ. ฏี. 1.1.107), โส เอว ‘‘ทฬฺหธมฺมา’’ติ วุตฺโตฯ ปฏิสตฺตุวิธมนตฺถํ ธนุํ คณฺหาตีติ ธนุคฺคโหฯ โส เอว อุสุํ สรํ อสติ ขิปตีติ อิสฺสาโสฯ ทฺวิสหสฺสถามนฺติ โลหาทิภารํ วหิตุํ สมตฺถํ ทฺวิสหสฺสถามํฯ เตนาห ‘‘ทฺวิสหสฺสถามํ นามา’’ติอาทิฯ ทณฺเฑติ ธนุทณฺเฑฯ

ยาว กณฺฑปฺปมาณาติ ทีฆโต ยตฺตกํ กณฺฑสฺส ปมาณํ, ตตฺตเก ธนุทณฺเฑ อุกฺขิตฺตมตฺเต อาโรปิเตสุเยว ชิยาทณฺเฑสุ โส เจ ภาโร ปถวิโต มุจฺจติ, เอวํ อิทํ ทฺวิสหสฺสถามํ นาม ธนูติ ทฏฺฐพฺพํฯ อุคฺคหิตสิปฺโปติ อุคฺคหิตธนุสิปฺโปฯ กตหตฺโถติ ถิรตรํ ลกฺเขสุ อวิรชฺฌนสรกฺเขโปฯ อีทิโส ปน ตตฺถ วสิภูโต กตหตฺโถ นาม โหตีติ อาห ‘‘จิณฺณวสิภาโว’’ติฯ กตํ ราชกุลาทีสุ อุเปจฺจ อสนํ เอเตน โส กตูปาสโนติ อาห ‘‘ราชกุลาทีสุ ทสฺสิตสิปฺโป’’ติฯ เอวํ กตนฺติ เอวํ อนฺโตสุสิรกรณาทินา สลฺลหุกํ กตํฯ

โลกายติกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8-9. เทวาสุรสงฺคามสุตฺตาทิวณฺณนา

[39-40] อฏฺฐเม อภิยิํสูติ กทา อภิยิํสุ? ยทา พลวนฺโต อเหสุํ, ตทาฯ ตตฺรายมนุปุพฺพิกถา (สํ. นิ. อฏฺฐ. 1.1.247; สารตฺถ. ฏี. 1.เวรญฺชกณฺฑวณฺณนา) – สกฺโก กิร มคธรฏฺเฐ มจลคามเก มโฆ นาม มาณโว หุตฺวา เตตฺติํส ปุริเส คเหตฺวา กลฺยาณกมฺมํ กโรนฺโต สตฺต วตปทานิ ปูเรตฺวา ตตฺถ กาลงฺกโต เทวโลเก นิพฺพตฺติฯ ตํ พลวกมฺมานุภาเวน สปริสํ เสสเทวตา ทสหิ ฐาเนหิ อธิคณฺหนฺตํ ทิสฺวา ‘‘อาคนฺตุกเทวปุตฺตา อาคตา’’ติ เนวาสิกา คนฺธปานํ สชฺชยิํสุฯ สกฺโก สกปริสาย สญฺญํ อทาสิ ‘‘มาริสา มา คนฺธปานํ ปิวิตฺถ, ปิวนาการมตฺตเมว ทสฺเสถา’’ติฯ เต ตถา อกํสุฯ เนวาสิกเทวตา สุวณฺณสรเกหิ อุปนีตํ คนฺธปานํ ยาวทตฺถํ ปิวิตฺวา มตฺตา ตตฺถ ตตฺถ สุวณฺณปถวิยํ ปติตฺวา สยิํสุฯ สกฺโก ‘‘คณฺหถ ปุตฺตหตาย ปุตฺเต’’ติ เต ปาเทสุ คเหตฺวา สิเนรุปาเท ขิปาเปสิฯ สกฺกสฺส ปุญฺญเตเชน ตทนุวตฺตกาปิ สพฺเพ ตตฺเถว ปติํสุฯ เต สิเนรุเวมชฺฌกาเล สญฺญํ ลภิตฺวา, ‘‘ตาตา, สุรํ น ปิวิมฺห, สุรํ น ปิวิมฺหา’’ติ อาหํสุฯ ตโต ปฏฺฐาย อสุรา นาม ชาตาฯ อถ เนสํ กมฺมปจฺจยอุตุสมุฏฺฐานํ สิเนรุสฺส เหฏฺฐิมตเล ทสโยชนสหสฺสํ อสุรภวนํ นิพฺพตฺติฯ สกฺโก เตสํ นิวตฺติตฺวา อนาคมนตฺถาย อารกฺขํ ฐเปสิฯ ยํ สนฺธาย วุตฺตํ –