9. ปริสาสุตฺตวณฺณนา

[69] นวเม (ที. นิ. ฏี. 2.172) สมาคนฺตพฺพโต, สมาคจฺฉตีติ วา สมาคโม, ปริสาฯ พิมฺพิสารปฺปมุโข สมาคโม พิมฺพิสารสมาคโมฯ เสสทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ พิมฺพิสาร…เป.… สมาคมสทิสํ ขตฺติยปริสนฺติ โยชนาฯ อญฺเญสุ จกฺกวาเฬสุปิ ลพฺภเตว สตฺถุ ขตฺติยปริสาทิอุปสงฺกมนํฯ อาทิโต เตหิ สทฺธิํ สตฺถุ ภาสนํ อาลาโป, กถนปฺปฏิกถนํ สลฺลาโปฯ ธมฺมูปสํหิตา ปุจฺฉาปฏิปุจฺฉา ธมฺมสากจฺฉาฯ สณฺฐานํ ปฏิจฺจ กถิตํ สณฺฐานปริยายตฺตา วณฺณ-สทฺทสฺส ‘‘มหนฺตํ หตฺถิราชวณฺณํ อภินิมฺมินิตฺวา’’ติอาทีสุ (สํ. นิ. 1.138) วิยฯ เตสนฺติ ปทํ อุภยปทาเปกฺขํ ‘‘เตสมฺปิ ลกฺขณสณฺฐานํ วิย สตฺถุ สรีรสณฺฐานํ เตสํ เกวลํ ปญฺญายติ เอวา’’ติฯ นาปิ อามุตฺตมณิกุณฺฑโล ภควา โหตีติ โยชนาฯ ฉินฺนสฺสราติ ทฺวิธา ภินฺนสฺสราฯ คคฺครสฺสราติ ชชฺชริตสฺสราฯ ภาสนฺตรนฺติ เตสํ สตฺตานํ ภาสาโต อญฺญํ ภาสํฯ วีมํสาติ จินฺตนาฯ กิมตฺถํ…เป.… เทเสตีติ อิทํ นนุ อตฺตานํ ชานาเปตฺวา ธมฺเม กถิเต เตสํ สาติสโย ปสาโท โหตีติ อิมินา อธิปฺปาเยน วุตฺตํ? เยสํ อตฺตานํ อชานาเปตฺวาว ธมฺเม กถิเต ปสาโท โหติ, น ชานาเปตฺวา, ตาทิเส สนฺธาย สตฺถา ตถา กโรติฯ ตตฺถ ปโยชนมาห ‘‘วาสนตฺถายา’’ติฯ เอวํ สุโตปีติ เอวํ อวิญฺญาตเทสโก อวิญฺญาตาคมโนปิ สุโต ธมฺโม อตฺตโน ธมฺมสุธมฺมตาเยว อนาคเต ปจฺจโย โหติ สุณนฺตสฺสฯ

ปริสาสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. ภูมิจาลสุตฺตวณฺณนา

[70] ทสเม (ที. นิ. ฏี. 2.167; สํ. นิ. ฏี. 2.5.822) อุเทนยกฺขสฺส เจติยฏฺฐาเนติ อุเทนสฺส นาม ยกฺขสฺส อายตนภาเวน อิฏฺฐกาหิ กเต มหาชนสฺส จิตฺตีกตฏฺฐาเนฯ กตวิหาโรติ ภควนฺตํ อุทฺทิสฺส กตวิหาโรฯ วุจฺจตีติ ปุริมโวหาเรน ‘‘อุเทนํ เจติย’’นฺติ วุจฺจติฯ โคตมกาทีสุปีติ ‘‘โคตมกํ เจติย’’นฺติอาทีสุปิฯ เอเสว นโยติ เจติยฏฺฐาเน กตวิหารภาวํ อติทิสติฯ ตถา หิ สตฺตมฺพนฺติ กิกิสฺส รญฺโญ ธีตโร สตฺต กุมาริโย สํเวคชาตา เคหโต นิกฺขมิตฺวา ตตฺถ ปธานํ ปทหิํสุ, ตํ ฐานํ ‘‘สตฺตมฺพํ เจติย’’นฺติ วทนฺติฯ พหุปุตฺตกนฺติ จ พหุปาโรโห เอโก นิคฺโรธรุกฺโข, ตสฺมิํ อธิวตฺถํ เทวตํ พหู มนุสฺสา ปุตฺเต ปตฺเถนฺติ, ตทุปาทาย ตํ ฐานํ ‘‘พหุปุตฺตกํ เจติย’’นฺติ ปญฺญายิตฺถฯ สารนฺททสฺส นาม ยกฺขสฺส วสิตฏฺฐานํ, จาปาลสฺส นาม ยกฺขสฺส วสิตฏฺฐานํ, อิติ สพฺพาเนเวตานิ พุทฺธุปฺปาทโต ปุพฺพเทวตา ปริคฺคเหตฺวา เจติยโวหาเรน โวหริตานิ, ภควโต วิหาเร กเตปิ ตเถว สญฺชานนฺติฯ รมณียาติ เอตฺถ เวสาลิยา ตาว ภูมิภาคสมฺปตฺติยา สุลภปิณฺฑตาย รมณียภาโว เวทิตพฺโพฯ วิหารานํ ปน นครโต นาติทูรตาย นจฺจาสนฺนตาย คมนาคมนสมฺปตฺติยา อนากิณฺณวิหารฏฺฐานตาย ฉายุทกสมฺปตฺติยา ปวิเวกปติรูปตาย จ รมณียตา ทฏฺฐพฺพาฯ

วฑฺฒิตาติ ภาวนาปาริปูริวเสน ปริพฺรูหิตาฯ ปุนปฺปุนํ กตาติ ภาวนาย พหุลีกรเณน อปราปรํ ปวตฺติตาฯ