เมนู

3. คหปติวคฺโค

1-7. ปฐมอุคฺคสุตฺตาทิวณฺณนา

[21-27] ตติยสฺส ปฐมทุติเยสุ นตฺถิ วตฺตพฺพํฯ ตติเย ‘‘หตฺถโค’’ติ วตฺตพฺเพ ‘‘หตฺถโก’’ติ วุตฺตํฯ โส หิ ราชปุริสานํ หตฺถโต ยกฺขสฺส หตฺถํ, ยกฺขสฺส หตฺถโต ภควโต หตฺถํ , ภควโต หตฺถโต ปุน ราชปุริสานํ หตฺถํ คตตฺตา นามโต หตฺถโก อาฬวโกติ ชาโตฯ เตนาห ‘‘อาฬวกยกฺขสฺส หตฺถโต หตฺเถหิ สมฺปฏิจฺฉิตตฺตา หตฺถโกติ ลทฺธนาโม ราชกุมาโร’’ติฯ จตุตฺถาทีนิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ

ปฐมอุคฺคสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. ทุติยพลสุตฺตวณฺณนา

[28] อฏฺฐเม ขีณาสวสฺส สพฺเพสํ สงฺขารานํ อนิจฺจตา อสมฺโมหวเสน กิจฺจโต มคฺคปญฺญาย สุปฺปฏิวิทฺธา, วิปสฺสนาย อารมฺมณกรณวเสนปีติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘สหวิปสฺสนาย มคฺคปญฺญายา’’ติฯ อิเม กามาติ ทฺเวปิ กาเม วทติฯ กิเลสวเสน อุปฺปชฺชมาโน หิ ปริฬาโห วตฺถุกามสนฺนิสฺสโย วตฺถุกามวิสโย วาติ ทฺเวปิ สปริฬาหฏฺเฐน องฺคารกาสุ วิยาติ ‘‘องฺคารกาสูปมา’’ติ วุตฺตาฯ อนฺโต วุจฺจติ ลามกฏฺเฐน ตณฺหา, พฺยนฺตํ วิคตนฺตํ ภูตนฺติ พฺยนฺติภูตนฺติ อาห ‘‘วิคตนฺตภูต’’นฺติ, นิตฺตณฺหนฺติ อตฺโถฯ

ทุติยพลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. อกฺขณสุตฺตวณฺณนา

[29] นวเม ยสฺมา มหิทฺธิกเปตา เทวาสุรานํ อาวาหํ คจฺฉนฺติ, วิวาหํ น คจฺฉนฺติ, ตสฺมา เปตฺติวิสเยเนว อสุรกาโย คหิโตติ เวทิตพฺโพฯ เปตาสุรา ปน เปตา เอวาติ เตสํ เปเตหิ สงฺคโห อวุตฺตสิทฺโธวฯ

อกฺขณสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. อนุรุทฺธมหาวิตกฺกสุตฺตวณฺณนา

[30] ทสเม อปฺปิจฺฉสฺสาติ น อิจฺฉสฺสฯ อภาวตฺโถ เหตฺถ อปฺปสทฺโท ‘‘อปฺปฑํสมกสวาตาตปา’’ติอาทีสุ (อ. นิ. 10.11) วิยฯ ปจฺจเยสุ อปฺปิจฺโฉ ปจฺจยปฺปิจฺโฉ, จีวราทิปจฺจเยสุ อิจฺฉารหิโตฯ อธิคมปฺปิจฺโฉติ ฌานาทิอธิคมวิภาวเน อิจฺฉารหิโต ปริยตฺติอปฺปิจฺโฉติ ปริยตฺติยํ พาหุสจฺจวิภาวเน อิจฺฉารหิโตฯ ธุตงฺคปฺปิจฺโฉติ ธุตงฺเคสุ อปฺปิจฺโฉ ธุตงฺคภาววิภาวเน อิจฺฉารหิโตฯ สนฺตคุณนิคุหเนนาติ อตฺตนิ สํวิชฺชมานานํ ฌานาทิคุณานญฺเจว พาหุสจฺจคุณสฺส ธุตงฺคคุณสฺส จ นิคุหเนน ฉาทเนนฯ สมฺปชฺชตีติ นิปฺผชฺชติ สิชฺฌติฯ โน มหิจฺฉสฺสาติ มหติยา อิจฺฉาย สมนฺนาคตสฺส โน สมฺปชฺชติ อนุธมฺมสฺสปิ อนิปฺผชฺชนโตฯ ปวิวิตฺตสฺสาติ ปกาเรหิ วิวิตฺตสฺสฯ เตนาห ‘‘กายจิตฺตอุปธิวิเวเกหิ วิวิตฺตสฺสา’’ติฯ อารมฺภวตฺถุวเสนาติ ภาวนาภิโยควเสน เอกีภาโวว กายวิเวโกติ อธิปฺเปโต, น คณสงฺคณิกาภาวมตฺตนฺติ ทสฺเสติฯ กมฺมนฺติ โยคกมฺมํฯ

สตฺเตหิ กิเลเสหิ จ สงฺคณนํ สโมธานํ สงฺคณิกา, สา อารมิตพฺพฏฺเฐน อาราโม เอตสฺสาติ สงฺคณิการาโม, ตสฺสฯ เตนาห ‘‘คณสงฺคณิกาย เจวา’’ติอาทิฯ อารทฺธวีริยสฺสาติ ปคฺคหิตวีริยสฺสฯ ตญฺจ โข อุปธิวิเวเก นินฺนตาวเสน ‘‘อยํ ธมฺโม’’ติ วจนโตฯ เอส นโย อิตเรสุปิฯ วิวฏฺฏนิสฺสิตํเยว หิ สมาธานํ อิธาธิปฺเปตํ, ตถา ปญฺญาปิฯ กมฺมสฺส-กตปญฺญาย หิ ฐิโต กมฺมวเสน ภเวสุ นานปฺปกาโร อนตฺโถติ ชานนฺโต กมฺมกฺขยกรํ ญาณํ อภิปตฺเถติ, ตทตฺถญฺจ อุสฺสาหํ กโรติฯ มานาทโย สตฺตสนฺตานํ สํสาเร ปปญฺเจนฺติ วิตฺถาเรนฺตีติ ปปญฺจาติ อาห ‘‘ตณฺหามานทิฏฺฐิปปญฺจรหิตตฺตา’’ติอาทิฯ เสสเมตฺถ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

อนุรุทฺธมหาวิตกฺกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

คหปติวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ